آینده (عباس عبدی)

🔴نهاد علم در ایران فاقد استقلال است

🔺گفتگو با ایلنا ۲۲ اسفند ۱۴۰۳

✍️عباس عبدی

▪️سرویس دین و اندیشه خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - الهه شمس: کتاب «از دارالفنون تا امیرکبیر» اثر عباس عبدی، یکی از آثار مهم در حوزه تاریخ و نقد دانشگاهی در ایران محسوب می‌شود. در این کتاب، مولف به بررسی تاریخ ایجاد و رشد دانشگاه و فضای دانشگاهی در ایران می‌پردازد و روند تحول این نهاد را از دوران دارالفنون (اولین دانشگاه‌های نوین در ایران) تا دوران امیرکبیر (دانشگاه صنعتی امیرکبیر یا پلی‌تکنیک تهران) مورد بررسی قرار می‌دهد. او با استناد به مستندات تاریخی و روایت‌های دقیق، تلاش می‌کند تا چرایی تغییرات ساختاری و اجتماعی در نظام آموزش عالی ایران را روشن کند و به بررسی چالش‌ها و موفقیت‌های دوره‌های مختلف دانشگاهی، نقش دانشگاه‌ها در شکوفایی فکری و رشد اقتصادی و همچنین تأثیر تحولات سیاسی بر فضای دانشگاهی می‌پردازد. از آنجایی که این کتاب با ارائه تحلیلی جامع و مستدل، چشم‌اندازی عمیق از تحولات این نهاد مهم را به خواننده ارائه می‌دهد به سراغ مولف آن، عباس عبدی فعال سیاسی و پژوهشگر اجتماعی رفتیم تا درباره کتابش مفصل تر گفت‌وگو کنیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

🔹شما در این کتاب تاریخچه تحول دانشگاه‌های ایران را از دارالفنون تا دانشگاه امیرکبیر بررسی کرده‌اید؛ به نظر شما بزرگ‌ترین نقطه قوت و ضعف نظام آموزش عالی ایران در این مسیر چه بوده است؟

🔘به نظر بنده در درجه اول وارداتی بودن نهاد آموزش عالی یا علم و فقدان پیوند این نهاد با متن جامعه ایرانی مهمترین مشکل بود. البته گریزی از آن نبود چون نهادی علمی مشابه آنچه در غرب بود در ایران نداشتیم و باید هم وارد می‌شد. علومی هم که وارد شد برای برآورده کردن نیازهای حکومت و دربار بود. از سوی دیگر نهاد دانشگاه باید در بطن جامعه‌ای باشد که مردم آن هم باسواد باشند.

🔘در این مورد میان ایران و ژاپن مقایسه کرده‌ام که در ژاپن دانشگاه هنگامی به‌طور جدی ساخته شد که بی‌سوادی عملاً به حداقل رسیده بود. در ایران دارالفنون هنگامی تاسیس شد که درصد باسوادی زیر ده درصد بود و هنوز مدارس مدرن برای آموزش نداشتیم. و مرحوم رشدیه چند دهه بعد و با چه مشقتی اقدام به راه‌اندازی مدرسه به سبک جدید کرد. سومین ایراد هم فقدان استقلال نهاد علم و دانشگاه بود که از ابتدا تابع حکومت شد و اینها و موارد دیگر موجب اختلال در کارکرد نهاد دانشگاه در ایران گردیده بود.

🔹در کتاب به نقش سیاست و تحولات اجتماعی بر دانشگاه‌های ایران اشاره شده؛ آیا این تأثیر را بیشتر مثبت می‌بینید یا منفی؟ چرا این ارتباط در ایران تا این حد پررنگ است؟

🔘با اینکه خودم از فعالان سیاسی دانشگاه بوده‌ام ولی همیشه سیاسی شدن دانشگاه را برای جامعه و حتی نهاد دانشگاهی زیان‌بار می‌دانستم. این وضعیت ناهنجار در درجه اول تقصیر حکومت است و به علت ضعف نهادهای حزبی و سیاسی رخ می‌دهد چون جامعه به نهاد سیاسی نیاز دارد و اگر حکومت اجازه شکل‌گیری نهاد سیاست را ندهد مردم نهادهای دیگر چون آموزش یا دین و رسانه را تبدیل به سکوی سیاسی می‌کنند و این نهادها از کارکرد واقعی خودشان باز می‌مانند.

🔹یکی از دغدغه‌های مهم کتاب، مسئله مدرنیزاسیون دانشگاه‌هاست. فکر می‌کنید چرا دانشگاه‌های ایران علی‌رغم تلاش‌های تاریخی هنوز به استانداردهای جهانی دست پیدا نکرده‌اند؟

🔘به قول مرحوم مظفرالدین شاه همه چیزمان باید به همه چیزمان بخورد. دانشگاههای ایران در این دو دهه قدری در رقابت عقب افتاده‌اند و الا به لحاظ کلی و در مقایسه با سایر نهادهای ایران وضع بهتری داشتند.

🔹در مسیر شکل‌گیری نهاد دانشگاه در ایران، کدام تصمیمات مدیریتی یا سیاسی بیشترین تأثیر را در پیشرفت یا عقب‌ماندگی این نهاد داشته‌اند؟ آیا این تصمیمات هنوز هم پیامدهایشان را نشان می‌دهند؟

🔘مهمترین مسأله؛ دخالت دولت در امور دانشگاه در محتوای درس‌ها و پذیرش استاد و دانشجو و سهمیه دادن و نیز مدیریت از بالای آن است. حکومت‌ها همیشه نوعی ترس از دانشگاه دارند که تبدیل به فوبیا شده است. علت هم ترس آنها از علم است.

🔹شما در این کتاب از دارالفنون به عنوان نقطه آغاز آموزش مدرن در ایران یاد کرده‌اید؛ فکر می‌کنید ایده‌های امیرکبیر در تأسیس این نهاد تا چه حد در ساختار آموزشی امروز ایران زنده مانده است؟ آیا از آن ایده‌ها فاصله گرفته‌ایم؟

🔘واقعیت این است که امیرکبیر پیش از بهره‌برداری از دارالفنون در حمام فین کاشان به تیغ کین کشته شد و فرصتی برای پیاده کردن ایده‌هایش نداشت که بدانیم چه بود. هر چند دارالفنون وصله ناچسبی برای آن دوره از تاریخ ایران بود. فعلاً که نماند و نمی‌دانیم اگر بود دقیقاً چه کاری می‌کرد. ولی در یک جامعه بی‌سواد؛ دانشگاه کارکرد بیشتری جز در خدمت دولت بودن نمی‌توانست داشته باشد.

https://ibna.ir/x6x7H

فراتر از تندروی

سرمقاله هم‌میهن
۲۳ اسفند ۱۴۰۳

🔹هرگونه که نگاه کنیم، باز هم نمی‌توانیم آن اندازه خوشبین باشیم که اقدامات خطرناک تندروها را مسئله‌ای عادی و فقط در سطح زدن دولت بدانیم؛ و باید به این نتیجه رسید که جریانی انحرافی پشت نابخردی‌های اخیر است

🔹گزارش‌ها حاکی از آن است که تندروها برای به زمین زدن کشور در تهران و شهرهای مختلف از جمله اصفهان دست به کار شده‌اند و در شرایط بحرانی کشور دنبال خلق چالش حجاب هستند. ازاین‌رو، مدتی است که چندین دسته معدود این‌سو و آن‌سو درباره ابلاغ و اجرای مصوبه پوشش زنان اعتراض می‌کنند.

🔹جلوی مجلس و جلوی خانه مراجع و... جمع می‌شوند و سخنرانی می‌کنند. درحالی‌که می‌دانند این تصمیم از سوی شورای‌عالی امنیت ملی است و با توقف آن خطر بزرگی را از کشور برطرف کردند

🔹آیا ممکن است که برنامه‌ریزان تجمعات غیرقانونی که هزینه آنان را از منابع مجهول تامین می‌کنند، ندانند که مصوبه مجلس علیه منافع ملی کشور است و به‌سرعت دست‌اندکاران اصلی آن را مشمول اقدامات دادگاه بین‌المللی کیفری خواهد کرد؟ این بسیار خطرناک است

🔹آنان کار را به‌جایی رسانده‌اند که تندروهای رسمی هم در برابر این جماعت کم آورده‌‌اند و ضمن انشعاب از آنان این اقدام‌شان را فراتر از تندروی و مصداق برنامه‌ریزی برای بحران‌سازی بر سر مسئله حجاب در کشور دانسته‌اند

🔹در این مسیر چنان بی‌پروا شده‌اند که سخنران آنان نسبت دروغ به رهبری می‌دهد؛ درحالی‌که مدعی تبعیت از رهبری هستند. این رفتار چنان‌ واضح است که دوستان خودشان هم اقدام به محکوم کردن آنان می‌کنند

🔹جالب‌ترین بخش این ماجرا آنجاست که به‌‌رغم همه هزینه‌های گزافی که برای جمع‌کردن آنان خرج کردند، حداکثر به حدود ۶۰۰نفر رسیدند

🔹اشتباهی که تندروها می‌کنند، این است که از اتفاقات سال‌های ۹۶ و ۹۸ درس نمی‌گیرند. آنان می‌توانند جرقه اعتراضات را بزنند، ولی قادر نیستند که تا پایان مهار آن را در اختیار خود داشته باشند و بدون تردید از دستان‌شان در می‌رود؛ همچنان که در گذشته چنین شد

📌ادامه مطلب در سایت هم‌میهن آنلاین

@hammihanonline
hammihanonline.ir
WhatsApp

🔴چگونه بنزین سیاست‌مدار شد؟

🔺اعتماد ۲۲ اسفند ۱۴۰۳

✍️عباس عبدی

🔘ناترازی‌ انرژی در سال جاری به حدی رسید که همه را با ابعاد این فاجعه آشنا کرد. ریشه آن نیز سیاسی شدن حامل‌های انرژی است. چرا یک کالا سیاسی می‌شود؟ بطور قطع اهمیت آن کالا در حیات اجتماعی و اقتصادی در سیاسی شدن آن تاثیرگذار است. مثلا آب کالایی سیاسی میان کشورها است. ولی خودرو فاقد اهمیتی سیاسی است. البته همه مسأله در اهمیت کالا خلاصه نمی‌شود. آیا بنزین هم به همین دلیل سیاسی است؟ این علت هست ولی دلایل مهم دیگری هم دارد.

🔘سیاسی شدن بنزین ناشی از مدیریت نادرست و نیز رویکرد رسمی غیر صادقانه‌ای است که طی چند دهه شاهد آن بوده‌ایم. البته و مهم‌تر از هر عامل دیگری؛ نفتی بودن ایران است که موجب شکل‌گیری حکومتی مستقل از جامعه شد و رفتار اقتصادی خود و مردمش را تحت تأثیر این ویژگی قرار داد. اگر ایران مثل پاکستان یا ترکیه نفت نداشت، باید بنزین و نفت را به قیمت روز وارد می‌کرد و با سود متعارف به مردم می‌فروخت ولی هنگامی که نفت دارد، می‌خواهد درآمدهای آن دست دولت و حکومت باشد و آن را مطابق اراده خود و برای حامی‌پروری مصرف کند.

🔘مردم هم متوقع می‌شوند و دنبال سیاست‌مداری می‌گردند و از کسی حمایت می‌کنند که وعده عرضه کالاهای ارزان‌تر دهد. ارزان‌تری که مابه‌التفاوت آن از جای دیگری و از جیب ملت برداشته می‌شود. این برداشتِ هزینه اغلب غیر مستقیم است و برای مردم مشهود نیست، ولی قیمت بنزین برای همه ملموس است.

🔘هنگامی که حکومت جرأت نکند قیمت بنزین را آزاد نماید، شکاف قیمتی بنزین آزاد و رسمی زیاد می‌شود. در نتیجه از یک سو اتلاف منابع و مصرف غیربهینه اوج می‌گیرد، و از سوی دیگر وسایل مصرف‌کننده و به طور مشخص خودرو؛ حساسیت خود را به میزان مصرف از دست می‌دهند. لذا فن‌آوری آنها از مصرف بهینه عقب می‌افتد چون قیمت خودرو تابع میزان مصرف نیست، با پس‌افتادگی فن‌آوری، صنعت نیز از رقابت باز می‌ماند. مصرف با سرعت بالا می‌رود.

🔘تا این مرحله دولت پیاپی به مردم منت می‌گذارد که بنزین ارزان است و ما مثلاً فلان مقدار به شما یارانه می‌دهیم. خودش را پدر و قیم و دلسوز!! مردم معرفی می‌کند. ولی این مسیر به چند دلیل به بن‌بست می‌رسد. اول افزایش شدید مصرف. حکومت از یک سو بنزین را ارزان می‌فروشد، و‌ از سوی دیگر مصرف و قاچاق زیاد می‌شود، پس مجبور است برای افزایش تولید بنزین سرمایه‌گذاری کند و این سیاست منابع مالی و نفتی زیادی را تحلیل می‌برد. کیفیت تولیدات پالایشگاه‌ها کم و کمتر می‌شود، کیفیت سوخت و بهره‌وری پایین می‌آید، آلودگی هم اوج می‌گیرد. ولی ضربه نهایی را کسر بودجه می‌زند. وضع اقتصادی که بد شود، درآمدهای ناپایدار نفت کم می‌شود و دولت دچار کسر بودجه می‌شود.

https://telegra.ph/چگونه-بنزین-سیاست%E2%80%8Cمدار-شد-03-11

کلیدی که شکست

سرمقاله هم‌میهن
۲۱ اسفند ۱۴۰۳

🔹آقای محمد مهاجری از کنش‌گران سیاسی و رسانه‌ای اصولگرا با شمّ تیز یا اطلاعاتی که دارد خبر از کلید خوردن پروژه حمله به دولت از جانب تندروها در آینده نزدیک داده است

🔹در اصل وجود انگیزه تندروها برای چنین رفتار ضد ملی، تردیدی نیست. این را از روی محتواهای چند هفته اخیر تندترین رسانه مکتوب آنها می‌توان دید، ولی به نظر می‌رسد که چند اتفاق پیش‌بینی‌نشده، بساط آنان را حداقل به‌طور موقت برچیده است

🔹بساطی که ابتدا با مصوبه پوشش آغاز کردند و با درایت مسئولین و رئیس‌جمهور به در بسته خورد و از دایره ابلاغ خارج گردید و مدتی است که با صرف هزینه مالی و پرداخت پول(بنا به ادعای صریح یک نماینده مجلس) برای راه انداختن تظاهرات چند نفری قصد طرح دوباره این مصوبه خلاف امنیت ملی را دارند و حتی کارشان به تحصن جلوی منازل مراجع هم کشیده شده است

🔹همزمان نیز بحث استیضاح وزیر اقتصاد را کلید زدند. طرح اول که معلوم بود شکست می‌خورد و آب در هاون کوبیدن است

🔹پس از آن دنبال آغاز حمله به شخص رئیس‌جمهور بودند که دو واقعه پیاپی آنان را به گوشه رینگ برده است. اولی، صدور حکم محکومیت دو وزیر اصلی آقای رئیسی در اَبَرفساد 3/7میلیارد دلاری چای دبش بود. این حکم ضربه هولناکی به تمام ادعاهای مهمل و پوچ تندروها زد. تمام ادعاهای ضدفساد آنان را نقش بر آب کرد. از آن بدتر راه افتادند که اینها فاسد نیستند، بلکه ترک فعل کردند

🔹هنوز از این ضربه سنگین رها نشده بودند که اظهارات مهم رهبری درباره دریافت گزارش پوچ و مهمل از دولت قبل ضربه نهایی و کاری را وارد کرد؛ به‌ویژه که معلوم شده است منشأ گزارش‌های پوچ و مهمل در دولت رئیسی همین تندروها هستند

📌ادامه مطلب در سایت هم‌میهن آنلاین

@hammihanonline
hammihanonline.ir
WhatsApp