PSIXODIAGNOSTIKA

Shu yaqin kunlarda sizlar bilan Kognitiv behavioral (xulq-atvor) terapiya haqida batafsil gaplashamiz!

Maʼlumot uchun: KBT (Kognitiv behavioral (xulq-atvor) terapiya) quyidagi buzilishlarda eng samarali usul hisoblanadi.

Depressiya
Bipolyar buzilish
Psixoz
Shizofreniya (boshlangʻich koʻrinishi)
Addiktsiya (giyohvandlik, kashandalik, Ludomaniya, internetga qaramlik)
Ovqatlanish buzilishi
Post travmatik stress


© Psixologiya

Atrofidagi odamlarni his qilmaslik, yaʼni empatiya yetishmasligi yoki ijtimoiy yuklama va normalarga befarqlik, aynan bizning tilimizda koʻp yangraydigan hamda koʻpchilikda uchraydigan, farosatsizlik bilan bevosita bogʻliqdir.
Aniqroq aytganda atrofdagi odamlarni his qilmaslik holatini farosatsizlik deb atash ham mumkin. Bunday odamlar jamiyatda boshqalarning erkin yashashini qiyinlashtiradi.

Demak hozirgi aytadigan gaplarim farosatsizlarning psixologik xususiyatlari haqida boʻladi.

Farosatsizlarda empatiya yetishmasligini yaqqol koʻrishimiz mumkin, yaʼni boshqalarning his-tuygʻularini, fikrlarini va holatlarini tushunish qobiliyatining pastligi yoki yoʻqligini anglatadi. Empatiya yetishmasligi odatda narsisistik yoki antisotsial shaxsiyat buzilishlarida uchraydi.

Farosatsizlarda antisotsial xulq-atvor belgilarini ham koʻrishimiz mumkin. Bu kabi xulq-atvorga ega odamlar koʻpincha boshqalarning his-tuygʻulariga befarq boʻlishadi. Ular ijtimoiy meʼyorlarni buzish, boshqalarning huquqlarini hurmat qilmaslik va odatda yolgʻon gapirish kabi xatti-harakatlarni amalga oshirishga moyildirlar.

Farosatsizlik koʻpincha kognitiv dissonans bilan bogʻliq boʻlib, inson oʻz xatti-harakatlari va eʼtiqodlari oʻrtasidagi ziddiyatni sezmaydi yoki eʼtiborsiz qoldiradi. Bu xatti-harakat oʻzini-oʻzi anglashga va oʻz qobiliyatlarini real baholashga qaratilgan harakatlarga toʻsqinlik qiladi.

Farosatsizlik koʻpincha psixologik himoya mexanizmlari, masalan, inkor qilish (denial), yoki proyeksiya orqali ifodalanadi. Bu mexanizmlar insonning noxush yoki tashvishlantiruvchi his-tuygʻularidan qochishiga yordam beradi, ammo real holatni tushunishni murakkablashtiradi.

Aslida atrofidagi odamlarni his qilmaslik qandaydir psixik kasalliklar natijasida ham yuzaga kelishi mumkin. Lekin men yuqorida, sogʻlom farosatsizlar haqida gapirdim.

Ushbu postni “sen haqingda ekan” deb farosatsizlarni oʻziga joʻnatib qoʻyamiz 😂


© Psixologiya

Atrofidagi odamlarni his etmaydigan insonning psixologiyasi haqida nimalarni bilasiz?

Fikringiz bo'lsa izohga yozing.

Demak, suitsidal mijoz bilan ishlashingizda o'zimning tavsiyalarimni berib o'taman. Quyidagi maqolada ushbu haqida ma'lumotga ega bo'lasiz.

OʻZINGIZNI SINAB KOʻRING!

ANNA ismli mijoz (bemor) psixolog (psixoterapevt) qabuliga keldi. Mijozda suitsidal axloq aniqlangan va u bir necha bor tugallanmagan suitsidal aktni amalga oshirgan.

Tasavvur qiling sizning qabulingizga shunday mijoz keldi. Sizning harakatingiz, rejangiz va faoliyatingiz qanday boʻlar edi?

Fikrlaringizni izohda kutaman.


© Psixologiya

AGAR MEN EZOTERIK YOKI QALBSHUNOS BO'LGANIMDA, QUYIDAGICHA NUTQ TAYYORLAR EDIM 😂😂😂

"Azizlar, bugun sizlar bilan koinotning ulug'vor energiyasi haqida gaplashmoqchiman. Har bir insonning hayoti koinotning qudratli vibratsiyalari bilan bog'liq. Buni his qilish uchun siz o'zingizdagi aura bloklarini tozalab, chakralaringizni uyg'otishingiz kerak. Barchamizning ichimizda oliy ruh mavjud bo'lib, bu ruh bizni astral olam bilan bog'laydi.

Sizning karmaingiz hayotingizga tortishish qonuni orqali ta'sir qiladi. Kvant olamdagi energiyalarni o'z hayotingizga to'g'ri jalb qilish orqali, siz DNK tozalash jarayonini boshlashingiz mumkin. Unutmang, sizning psixogenetik kodlaringiz koinot bilan uyg'unlikda bo'lishi uchun ruhiy energiyalaringizni tartibga solish juda muhimdir.

Shu bilan birga, har biringiz koinotning tortishish qonuni asosida hayotga ijobiy niyatlar bilan yondashing. Sizning niyatlaringiz koinot orqali sizga qaytadi va hayotingizni yangi bosqichga olib chiqadi. Olam sizga energiya beradi, lekin siz uni qabul qilishga tayyor bo'lishingiz kerak. Oliy ruh sizni qo'llab-quvvatlaydi va hayotingizga qudratli vibratsiyalar olib keladi."

Sizlarni bilmadim-ku, ezoterik va qalbshunoslarni rasmdagidek tasavvur qilaman 😂😂😂.

Rostdan ham ularni kiyinish uslubi shunaqa boʻlsa, "besh ketdim".

© Psixologiya

Umidsizlik — suitsidal axloq shakllanishida eng muhim psixologik omillardan biridir. Umidsizlik, odam oʻz muammolarini hal qilishning hech qanday yoʻlini koʻrmayotgan va kelajakdan hech narsa kutmayotgan holatda paydo boʻladi. Bunday holat odamni oʻz joniga qasd qilishni yechim deb koʻrishga majbur qilishi va u oʻzining jismoniy yoki psixik azoblaridan qochishning yagona yoʻli deb oʻylashi mumkin.

© Psixologiya

Suitsidal axloqni diagnostika qilishga yordam beruvchi keyingi testimiz, umidsizlik mavzusida bo'ladi.

Test nomi: Umidsizlik shkalasi
Yosh darajasi: 15-35 yosh
Bajarish vaqti: 20-25 daqiqa

Psixolog uchun yoʻriqnoma: Ushbu testning nomi va maqsadini sinalluvchiga maʼlum qilish tavsiya etilmaydi. Yaʼni ushbu testni oddiy savolnoma sifatida tavsiya eting. Shu orqali test javoblarida holislikni taʼminlaysiz.

© Psixologiya

Suitsidal axloqni diagnostika qilishga yordam beruvchi birinchi testimiz, depressiya mavzusida bo'ladi.

Chunki, depressiya suitsidal fikrlar shakllanishida asosiy omil sifatida baholanadi.


Test nomi: Depressiya darajasini baholash testi
Yosh darajasi: 16—40 yoshgacha
Bajarish vaqti: 20 daqiqa

Psixolog uchun yoʻriqnoma: Ushbu testning nomi va maqsadini sinalluvchiga maʼlum qilish tavsiya etilmaydi. Yaʼni ushbu testni oddiy savolnoma sifatida tavsiya eting. Shu orqali test javoblarida holislikni taʼminlaysiz.


© Psixologiya

Ushbu rasm koʻpchilikka tanish.

Bu 2002-yilda Zlata Koroleva tomonidan ishlab chiqilgan "Sizning suitsidal moyilliklaringiz" nomli testda koʻrsatilgan nomsiz figura.

Testning yoʻriqnomasi boʻyicha ushbu figurani, sinaluvchi oʻziga yoqqan koʻrinishda boʻyab, figuraga yakuniy koʻrinish berishi kerak.

Testning interpitatsiyasi esa sinaluvchi boʻyagan uslub, boʻyalgan qism joylashuvi, konturlarning boʻyalganligi, toʻliq yoki notoʻliq, chap yoki oʻngdaligiga qarab xulosa qilinadi.


Ushbu testning ishonchliligi va ilmiy asoslari haqida bahs-munozaralar mavjud. Psixologiyada proyektiv testlar, jumladan Zlata Korolevaning "Sizning suitsidal moyilliklaringiz" testi, subyektiv talqinlarga asoslanadi. Bu shuni anglatadiki, test natijalari koʻpincha uni oʻtkazuvchi mutaxassisning tajribasi va fikrlariga bogʻliq boʻladi.

Shunday qilib, "Sizning suitsidal soyilliklaringiz" testi ishonchli diagnostik vosita sifatida qabul qilinmaydi. U shaxs haqida maʼlum fikrlarni berishi mumkin boʻlsa-da, uning natijalari ilmiy jihatdan asoslanmagan va subyektiv talqinlarga tayanadi.

Psixologik yoki klinik amaliyotda bu kabi testlardan ehtiyotkorlik bilan foydalanish, ularni boshqa ishonchli va valid testlar bilan toʻldirish lozim. Shuningdek, suitsidal mavzular bilan ishlashda har doim etik meʼyorlarga rioya qilish va mutaxassislarning koʻrsatmalariga amal qilish muhimdir.


© Psixologiya

Suitsidal axloqni diagnostika qilishga yordam beruvchi, yaʼni aynan suitsidal mavzuga aloqador boʻlgan qanday psixologik testlarni bilasiz?

Agar shunday testlar boʻlsa, nomlarini izohga yozing. Har bir bir testni o'rganib, tekshirib koʻramiz.

© Psixologiya

Tasavvur qiling!

Bir mijozda suitsidga moyillik mavjud. Mijozda suitsidallik indikatorlari ham aniq koʻrinib turibdi. Fikrlarida ham suitsid qilishi yaqqol yangramoqda.

Endi savol: Psixolog shunday mijozlar bilan suitsid mavzusida suhbat qilishi qanchalik toʻgʻri? Oʻzi mijoz bilan suiqasd qilish haqida gaplashish mumkinmi? Nima deb oʻylaysiz?

Fikrlarni izohga yozing va sababini ham koʻrsating.


© Psixologiya

Kuni kecha bir inson bilan gaplshdim. U o'z joniga suiqasd qilib tirik qolgan.

“Qilgan ishingizdan afsuslanganmisiz” degan savolimga u quyidagicha javob berdi.

“Boʻynimga sirtmoq ilib oʻzimni osganimdan keyin 5 sekund ham oʻtmasdan afsuslanishni boshlaganman. Jonim hiqildogʻimga keldi. Yordamga chaqiray desam ovozim chiqmaydi, havo ichimga tiqilib qoldi. Xuddi boshim bilan tanam ikkiga ajralgandek boʻlardi. Nega bu ishni qildim, nega oʻzimni osdim, maza qilib yashasam boʻlardi-ku deb oʻzimga savol berdim. Oʻlishni xohlamayman deb baqirgim keldi. Nega oʻzimni oʻldiryapman nega? ... ”


Haqiqatdan chuqur hissiyotlarga berilib oʻzini nobud qilmoqchi boʻlgan odam soʻngi soniyalarda qilgan ishidan pushaymon qiladi. Buning sababi esa oddiy, tirik qolish instinkti.

Agar insonda tirik qolish, yashash, xavfsizlik instinkti ishga tushsa, barcha hissiyotlar, xafalik, gina, qasos, sevgi, alam, hijron esdan chiqib ketadi. Insonning miyasida faqat "nima qilib bo'lsa ham tirik qolish kerak" degan fikr boʻladi xolos. Shuning uchun ham koʻp aytaman qalb ogʻrigʻi degan narsa mavjud emas. Insondan faqat tana ogʻrigʻi bor. “Qalbim ogʻridi eh-voh endi oʻzimni oʻldiraman” degan odam adashadi. Qalb ogʻrigʻi va tana ogʻrigʻi haqida keyinroq gaplashamiz.


®️ Psixologiya

Suitsidni diagnostika qilishdan oldin quyidagi tashqi indikatorlar (belgilar)ni hisobga olish zarur. Agar ushbu 9 ta indikatorlarning bir donasi ham mijozda kuzatilsa yoki mavjud boʻlsa, demak, suitsidal axloq mavjud boʻlishi mumkin.

1. Suitsidal fikrlar va ifodalar:
• Oʻz joniga qasd qilish haqida ochiq gapirish, "Men oʻlib qolsam yaxshiroq boʻlardi" yoki "Men yashashni istamayman" kabi ifodalar suitsidal xavf belgisi hisoblanadi.

2. Kelajak haqida umidsizlik:
• Oʻz hayoti va kelajakka boʻlgan umidning yoʻqolishi, "Mening kelajagim yoʻq" yoki "Barcha muammolarimni hal qilolmayman" kabi fikrlar bilan ifodalanishi mumkin.

3. Izolyatsiya va ijtimoiy aloqalarni uzish:
• Doʻstlar va oila bilan aloqani kamaytirish, izolyatsiyaga intilish, oddiy kundalik faoliyatlardan voz kechish yoki boshqa odamlardan uzoqlashish belgisi sifatida koʻriladi.

4. Emotsional holatdagi keskin oʻzgarishlar:
• Kayfiyat oʻzgarishlari, depressiv holatlar, tez-tez stress holatiga tushish, xavfli xatti-harakatlarga qoʻl urish (masalan, spirtli ichimliklarni koʻp isteʼmol qilish yoki oʻziga zarar yetkazish).

5. Suitsidal rejalarning mavjudligi:
• Oʻz joniga qasd qilish uchun reja tuzish yoki oʻlimga olib keluvchi vositalarni izlash. Agar shaxs oʻz joniga qasd qilish rejasi haqida gapirsa, bu alohida xavf omili hisoblanadi.

6. Anormal xatti-harakatlar:
• Oddiy faoliyatdan voz kechish, oʻz mulkini boshqalarga berish, vasiyatnoma yozish kabi xatti-harakatlar suitsidal niyatni koʻrsatishi mumkin.

7. Jismoniy holatlar:
• Oʻz joniga qasd qilish bilan bogʻliq muammolarni hal qilishga urinish (masalan, ogʻriq yoki uzoq davom etgan kasallik tufayli). Ogʻriq qoldiruvchi yoki sarxush qiluvchi dorilarni oʻzida sinab koʻrishi mumkin.

8. Oldingi suitsidal urinishlar:
• Oldingi oʻz joniga suiqasd qilish urinishlari boʻlgan odamlar yana bunday fikrlarni sinash xavfi yuqoridir.

9. Moddiy yoki emotsional yoʻqotishlar:
• Yaʼni, yaqinlarining oʻlimi, ish yoʻqotish, ajralish yoki moliyaviy qiyinchiliklar suitsidal fikrlarni kuchaytirishi mumkin. Yana online qimor yoki tavakkalchilikka asoslangan oʻyinlardagi omadsizliklar.

© Psixologiya

Suitsid qilish xavfi yuqori boʻlgan mijozlar bilan gaplashishda, konsultatsiya va terapiya vaqtida har bir gapingiz va beradigan savollaringizga eʼtiborli boʻlishingiz shart.

Agar suitsidal mijozga berilishi mumkin boʻlmagan savol yoki taʼkid bersangiz, bu mijozning izolyatsiya qilishiga sabab boʻlishi mumkin.

Quyida mijozga berilishi tavsiya etilmaydigan savol va taʼkidlarni roʻyxati hamda ularni nima uchun tavsiya etilmasligi sabablarini koʻrishingiz mumkin:

1. "Siz oʻzingizni shunchalik noqulay his qilyapsizmi?"
• Sababi: Bu savol mijozning his-tuygʻularini yengil qabul qilishdek tuyuladi va u oʻzini tushunilmagan his qilishi mumkin.

2. "Hayotdan zavqlanishingizga nima xalaqit bermoqda?"
• Sababi: Bu savol mijozni oʻzini aybdor his qilishiga olib keladi va masalani yanada yomonlashtirishi mumkin.

3. "Bunday fikrlardan voz kechishingiz kerak!"
• Sababi: Bu psixologning hukm qilayotganini koʻrsatadi va mijozni oʻz his-tuygʻularini yashirishga undaydi.

4. "Hali ham shu yomon fikrlarni oʻylayapsizmi?"
• Sababi: Bu savol mijozning his-tuygʻularini inkor etishga oʻxshab koʻrinishi va uni oʻzini izolyatsiyalashiga olib kelishi mumkin.

5. "Nega bunday qilmoqchisiz? Hayotda yaxshi narsalar ham bor-ku!"
• Sababi: Bu savol mijozning muammolarini yengil qabul qilganlikdek tuyulishi mumkin va ular oʻz his-tuygʻularini qabul qilingandek his qilmaydi.

6. "Siz buni qilasiz (suiqasd) deb oʻylamayman."
• Sababi: Bu savol mijozning hissiyotlarini inkor qilish va eʼtiborsiz qoldirish deb talqin qilinadi, bu esa mijozning izolyatsiyaga tushishiga olib kelishi mumkin.

7. "Boshqa odamlar sizdan ham yomonroq holatda!"
• Sababi: Bu yondashuv mijozning individual his-tuygʻularini eʼtiborsiz qoldirishga olib keladi va ularning oʻzini qadrsiz his qilishiga sabab boʻladi.

8. "Buni qilmaslik kerak edi."
• Sababi: Bu aybdorlik hissini kuchaytirishi va mijozning oʻz his-tuygʻularini yashirishga olib kelishi mumkin.

9. "Bular shunchaki xayoliy narsalar, oʻtib ketadi."
• Sababi: Bu mijozning his-tuygʻularini haqiqiy deb qabul qilmaslikdek tuyuladi va ular oʻzlarini tushunilmagan his qilishlari mumkin.

10. "Boshqalar ham shunday holatda boʻlishgan, lekin ular buni yengib oʻtishdi!"
• Sababi: Bu savol individual tajribani eʼtiborsiz qoldiradi va mijoz oʻz dardlarini qadrsiz his qilishi mumkin.

11. "Siz haqiqatan ham bunday niyatda emassiz, toʻgʻrimi?"
• Sababi: Bu savol mijozning his-tuygʻularini rad etadi va ular uchun xavfli boʻlishi mumkin.

12. "Siz bunday qilmasligingiz kerak!"
• Sababi: Bu savol hukm qiluvchi va tanqidiy ohangda koʻrinadi, bu esa mijozni oʻzini tushunilmagan his qilishiga olib keladi.

Bunday savol va taʼkidlar oʻrniga mijozni qoʻllab-quvvatlaydigan va his-tuygʻularini tan oladigan muloqotni tashkil eting.

© Psixologiya

MUROJAAT!
ILTIMOSNOMA!

Hurmatli hamkasblar va kanalim kuzatuvchilari, ushbu "Suitsidal axloq" mavzusidagi ma'lumotlarni barcha vakolatli mutaxassis hamda psixologlar bilan ulashing.

Masala jiddiy va hozirgi mavsumda o'ta dolzarb, chunki depressiv oylar yaqinlashmoqda. Ushbu bilimlar orqali kimningdir hayotini saqlab qolishga hissangizni qo'shing.

KANALIMNI KUZATISHDA DAVOM ETING!

Suitsidal axloqli mijozlar bilan ishlashda samarali va xavfsiz psixologik yondashuvni taʼminlash uchun bosqichma-bosqich reja zarur. Quyida suitsidal mijozlar bilan psixologik ishlarni bosqichma-bosqich amalga oshirish tartibini keltirib oʻtaman.