Barreessitoota gurguddoo, kanan kitaaba isaanii dubbisaa guddadhe warra akka Dhaabaa Wayyeessaa, Kumsaa Buraayyuu, Gaaddisaa Birruu, Takilee Qinaaxxii, Isaayaas Hordofaafaa warra bara rakkinaa, dukkana keessa taa’anii ogbarruu Oromoo irratti hojjetaa turan hundaaf dinqifannaa guddaan qaba.
Addatti garuu, hojiiwwan Dhaabaa Wayyeessaaf iddoo adda ta’en qaba. Godaannisa dubbisaan guddadhe. Gurraacha Abbayaa ijoollummaa koottan dubbise.
Kitaabonni kun lamaan badaadhuma dhiibbaa guddaa narratti taasisaniiru” kan jedhu dargaggeessi kitaabota hedduu barreesse kun, “barreessitoota gameeyyii [ta’aniif] jireenyakoo keessatti iddoo addaa” qabaachuu hima.
“Hojii baay’een qaba. Nan barsiisa; leenjii nan kenna; kitaaba nan barreessa; kitaaba nan hiika; nan dubbisa. Anaaf bashannana jechuun bakka bareedaa daaw’achuu utuu hin taane; hojii jijjiiruudha.
Fakkneeyaaf sa’aatii kana dubbisaan jira yoo ta’e, bashannanuu yoon barbaade gadi hin ba’u; dubbisa dhaabeen leenjii qopheessa. Waantan leenjisu qopheeffadhee gaafan dadhabu ammoo kitaaban barreessaa turen ittifufa” jechuun itti bashannanu hima, Eebbisaan.
Akka barreessaan kun jedhutti, hojii hojjechaa jiru jijjiiree kan biraa hojjechuudhaan bashannana. Fiilmii dokumentarii waantota gadi fagoo ta’an isa barsiisan ilaala. Fiilmii ilaalee yoo dadhabe ammoo muuziqaa [faarfannaa] dhaggeeffata.
“Umamuun waantotan hojjechuu danda’u waan baay’ee waanan qabuuf, isaanuma waljijjiiree gaafan hojjedhu anaaf boqonnaadha” kan jedhu barreessaan kun, paarkii keessa ta’ee waa ilaalee nama bashannanu akka hin taanee fi uumama sanaa akka hin qabne hima.
'Raajiidhumaan jiraadhe; Deemsi Itti Fufa…’
Dubbistoonni isaa jecha ‘Nama biyya Oromoo’ fi ‘Deemsi itti fufa’ jedhuun akka isa beekan dubbata Eebbisaan. Keessumaa ‘deemsi itti fufa’ kan jedhu namoonni akka salphaatti fudhatanis, isaaf seenaa addaa qabaachuu hima, barreessaan kun.
“Ijoollummaarraa kaasee qormaata gurguddaarran darbe. Keessumaa gara waggaa saddeetii dhukkuba hin beekamnen dhukkubsataan ture. Waggaa saddet keessatti mana yaalaa baay’een deeme.
Garuu dhukkubni sun waggaa saddetiin booda maalummaan [isaa] baramee, yaala argadhee fayye. Anas ta’ee namni namni kamuu Eebbisaan lubbuudhaan in jiraata jedhee namni yaade hin turre” jechuun haala fayyaa rakkisaa keessa turuu kaasa, barreeichi.
Yunivarsiitii Diillaatii waggaa tokko erga barateen booda addaan kutee yeroo galu ulfaatinnisaa Kiilogiraama 37 ture. “Sana jechuun lafee duwwaan ture. Suuran yeroo sana ka’e, har’a namni danda’ee ijaanuu hin ilaalu; in sodaata.
Haala sanaan har’a du’e jedhama; boru in du’e jedhama. [Inumaayyuu] du’eera jedhamee awwaalchaaf mana yaalaatii ba’ee beeka.
Raajiidhuma ta’e tokkoonan lafa kanarra jiraadhe waanan ta’eef, ‘Deemsi ittifufa’ gaafan jedhu sanaanan walqabsiisa. Namoonni hin beekani, akkuma waan salphaatti ilaalu; anaaf garuu waan guddaadha.
Akkan itti deemee dhufe waan addaa waan ta’eef, ergan sana keessa darbee, ammas ittanfufa. Abdii guddaa, hiika addaa naaf kenna” sababa kanaafis, xumura barreeffamoota isaa hunda jalatti akka fayyadamu hima, barreessaan kaleessa bu’aa bayiin jireenyaatiin daran qoramee darbe.
'Abdii kutachuuf sababa gahaan qaba ture'
“Kitaabnikoo baay’een onnachiisoodha” kan jedhu Eebbisaan, “dhaloonni waan gaariif akka onnatu; akka abdii hin kutanne” akka barsiisaa hima. “Ani nama karaa kamuu deeggarsa hin qabnedha. Hanga yoonaatti namni hojii hojjetteetta naan jedheyyuu jiru.
Kitaabota kana akkaataan itti asiin gahe seenaa mataa isaa qaba. Cichoominaan, gatii hadhaa’aa baasee, sadarkaa kanarra gahuu danda’eera. Waan dhaloonni narraa barachuu danda’a jedhee yaadu, cichoomuu; kaayyoo kooti [jedhee] waan qabate tokkotti gatii baasuu” akka ta’e dabaluun dhaloota gorsa, barreessaan kun.
Gamaacha aartii Oromootiif taasisaa jiruun dhaloota qaraa akka jiru kan kaasu, barreessichi, imala aartii isaa keessatti deeggarsa qaama kamiillee akka hin qabne kaasuun, “Abdii kutachuudhaaf sababa gahaan qaba ture; garuu dubbistootakoo ilaaluurraan kan ka’e, waan hundumaa dhiisee gatii hadhaa’aa [kaffalaan] as gahe.
.....Itti fuftanii dubbisuuf see more