امیرعبّاس نصیری یزدی ✍

پنجم آذر ماه سال ۱۳۲۱ خورشیدی
سالگرد وفات محمدعلی خان فروغی ذکاءالملک
یادش گرامی باد
.
.
.
نام اثر: ذکاءالملک (از مجموعه قحط الرجال)
ویدئو آرت : امیرعباس نصیری
مدت زمان ویدئو : ۴ دقیقه
بتاریخ ۱۴۰۲ خورشیدی

دو نقش مهم عماد الکتاب
دکتر حسین رضوی‌فرد
خوشنویس، پژوهشگر و مدرس هنر
عمادالکتاب دو نقش مهم را در تاریخ خوشنویسی ایران ایفا کرد؛ نقش اول وی تلاش برای انتقال سنت خط نستعلیق به فضای آموزش و پرورش و جلوگیری از حذف خط فارسی در بحبوحه تأثیرپذیری از فرهنگ مدرن غرب و در اثنای جنبش مشروطه و دوره پهلوی اول است.
 شیوه آموزش خوشنویسی با نقطه‌گذاری در «رس‍م‌ال‍م‍ش‍ق‌ ع‍م‍ادال‍ک‍ت‍اب‌ال‍س‍ی‍ف‍ی» البته شیوه‌ای نو بود و اقتباسی از همین شیوه را بعداً در «رسم‌الخط امیرخانی» می‌بینیم. برای اینکه ارزش کار عمادالکتاب مشخص شود، ذکر مختصر شرایط و تلاش‌های جدی وی برای تغییر رسم‌الخط آن روزگار ضروری است؛ جامعه ایران از سال 1240 شمسی با دو گروه تحول‌خواه مواجه می‌شود؛ گروهی که طرفدار تغییر خطند و به بیان ضعف‌های رسم‌الخط موجود فارسی بسنده می‌کنند و گروه دوم نخبگانی هستند که الفبای جدید تألیف می‌کنند تا جایی که بیش از 100 نفر شخصیت و صاحب‌نظر شناخته‌ شده در زمینه تغییر خط داریم؛ این افراد که غیر از زبان عربی حداقل با یک زبان اروپایی آشنا بودند، به برتری خط لاتین که یک موردش جدانویسی حروف در نوشتار لاتین بود، ایمان داشتند.  نکته مهم در این میان، تعداد خطوط ابداعی است، چنان‌که طی یک سده، بیش از 20 خط جدید برای حذف خط پیوسته فارسی که صد‌البته ضعف‌های قابل تأملی داشت، ابداع شده است. قابل ذکر است کسانی که به ابداع خط می‌پرداختند یا مایل نبودند خط لاتین جایگزین خط فارسی شود یا می‌دانستند ارتباط بخش‌هایی از جامعه و فرهنگ ایرانی با متون عربی، فرآیند تغییر خط به لاتین را دچار مشکل خواهد کرد، از همین‌رو الفبایی را تدوین می‌کردند که با زبان فارسی، عربی و ترکی همخوان باشد؛ حتی ملکم‌خان(سیاستمدار دوره قاجار) با رسم‌الخط جدیدش چند کتاب از جمله گلستان سعدی را تحریر، چاپ و منتشر کرد.  یوسف‌بن کاظم مستشارالدوله، مؤلف مشهور «رساله یک کلمه»، اثری دارد به نام «رساله در وجوب اصلاح خط اسلام.» وی در این رساله که در سال 1303 ق نوشته شده است، می‌گوید از سال 1273 ق، یعنی زمانی که فتحعلی آخوندزاده رسم‌الخط خود را تألیف کرد، با توجه به صعوبت آن خط و هم‌ اینکه خط فعلی مانع ترقی اهالی اسلام است، به فکر اصلاح خط رسمی بوده است. در این رساله، نظرات دیگر معتقدان به ضرورت تغییر خط از جمله میرزا ملکم‌خان را هم بررسی می‌کند. جدیت این اتفاقات آنجا مشخص می‌شود که در همین احوال، کشور ترکیه همسایه شمالی ایران، در جریانی موسوم به «انقلاب حرف»، خط در زبان ترکی را از عربی به رسم‌الخط لاتین تغییر می‌دهد. اولین جزوات رسم‌المشقی که از عماد‌الکتاب به ‌صورت رسمی ثبت شده و روش متفاوت نقطه‌چینی حروف و مفردات را برای یادگیری هنرجو به کار برده، در دوره مظفرالدین‌شاه است. این رسم‌المشق‌ها هشت برگ (16 صفحه) داشتند که تمامی صفحات، تکرار صفحه اول بودند.
بنابراین عمادالکتاب به صورت آگاهانه مسیر خود را از دوره مظفرالدین‌شاه و قبل از دوران زندان آغاز کرد تا در نهایت در سال 1303 شمسی رسم‌المشق‌های سی‌و‌شش‌گانه‌اش (چهار دوره 9 جلدی برای کلاس‌های سوم، چهارم، پنجم و ششم دبستان) ثبت و به مدارس ابتدایی ابلاغ شد. این رسم‌المشق‌ها چند نسل از معلمان و دانش‌آموزان را با شیوه کلهر آشنا و نقشی محوری در ترویج این سبک ایفا کرد. در نقش دوم، عمادالکتاب را نه به ‌خاطر کتابت‌های متنوع، باشکوه و پرکارش، بلکه بایستی به واسطه سیاه‌مشق‌های متفاوت و روایتگرش صاحب سبک دانست. این سیاه‌مشق‌ها که در زندان کمیته مجازات به نقطه عطف خود می‌رسند، پس از آزادی او از حصر نیز آگاهانه ادامه می‌یابند؛ عمادالکتاب در ادامه مسیری که در گونه سیاه‌مشق، پیش‌تر توسط میرزا محمدرضا کلهر ترسیم شده بود، وجه ریتمیک و موسیقایی به قالب سیاه‌مشق داد. از اشارات عبدالله مستوفی در «شرح زندگانی من» مشخص می‌شود که میرزا رضا کلهر در این سبک از سیاه‌مشق‌هایش که خود آنها را «خِرت خرت» می‌نامیده، اصولاً اعتقادی به فضاسازی در صفحه نداشته و صرفاً تقویت دست و اصلاح شاکله حروف و مفردات، مد‌نظر وی بوده است.  با توجه به اینکه نگاه کلهر معطوف به تمرین بوده، عملاً از این «خرت خرت»‌ها که می‌توانست موجد سبکی نوین به نام ایشان باشد، آثار قابل ملاحظه‌ای باقی نمانده است. عمادالکتاب در این سیاه‌مشق‌ها، هم از نظر بصری و هم از حیث معنای متن کتابت شده، شیوه روایتگری را در پیش گرفته و این ویژگی تفاوت محرز سبک او و سیاه‌مشق‌های قاجاری است.

 خیابان شریعتی، نرسیده به طالقانی، کوچه فولادوند، این روزها میزبان نمایشگاه «رخ دوست» است که تا پایان آذرماه می‌توانید از این نمایشگاه بازدید کنید.

گزارش «ایران» از نمایشگاه رخ دوست در موزه خوشنویسی ایران
ثلث و تعلیق‌های عماد الکتاب
سعیده احسانی‌راد
خبرنگار
میرزا محمدحسین سیفی‌‌قزوینی ملقب به عماد‌الکتاب خطاط، نقاش و شاعر و شخصیتی بسیار مهم اما متأ سفانه مهجور آخرین حلقه از زنجیره استادان قدیم خوشنویسی است که 75 سال با برکت زیست و دقایق این هنر را به خوشنویسان معاصر پیوند داد. هم‌اکنون آثار دیده نشده عمادالکتاب در نمایشگاه «رخ دوست» در موزه خوشنویسی ایران رونمایی شده و به نمایش درآمده است.
عماد‌الکتاب (درگذشته در سال 1315 خورشیدی) از بزرگ‌ترین استادان خوشنویسی نستعلیق در دوران جنبش مشروطه بود که خوشنویسى را با نسخ‏نویسى آغاز کرد و سپس به خط نستعلیق روى آورد و پیرو شیوه‏ میرزا رضاى کلهر شد، به طورى که او را به عنوان کامل‏کننده‏ شیوه کلهر نام مى‏برند. عمادالکتاب نه تنها در خط نسخ و نستعلیق استادى توانا بود، بلکه شکسته و ثلث را در کمال زیبایى مى‏نوشت و با نقاشى سیاه‏قلم و آبرنگ نیز آشنایى داشت.
کتیبه‌های آرامگاه فردوسی در طوس، کتیبه‌های دارالفنون، دانشسرای عالی، مدرسه رضائیه و دانشگاه تهران توسط عماد‌الکتاب نوشته شده است و از او به عنوان اولین خوشنویسی که روش نقطه‌گذاری را در آموزش خط ابداع کرد، نام می‌برند.
شخصیت رضا خوشنویس در سریال هزاردستان، اثر ماندگار علی حاتمی، برداشتی آزاد از شخصیت وی بوده است.
امیرعباس نصیری، کیوریتور موزه خوشنویسی با بیان اینکه عماد‌الکتاب پدر خوشنویسی معاصر است، درباره نمایشگاه «رخ دوست» گفت: در این نمایشگاه بیش از 110 اثر از عماد‌الکتاب شامل اصل کتیبه‌های مقبره صفی ‌علیشاه، خطوط سیاه‌مشق که عماد‌الکتاب در زندان نوشته و آثاری از میرزا رضای کلهر که عماد‌الکتاب در همه آثارش ذکر کرده شاگردی میرزا رضای کلهر را کردم، به نمایش درآمده است.
وی درباره ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد خوشنویسی عماد‌الکتاب گفت: او کسی است که اگر نبود، خوشنویسی از بین می‌رفت. عماد‌الکتاب با هزینه شخصی 36 جلد رسم‌المشق طراحی کرد و برای اولین‌بار خوشنویسی را به مدرسه‌ها برد؛ تا قبل از عماد‌الکتاب فقط شاهزاده‌ها و رجال متمول می‌توانستند آموزش خط ببینند اما با راه‌اندازی کلاس‌های خوشنویسی توسط وی، آموزش خط عمومی شد و او و شاگردانش انجمن خوشنویسی را بنیان نهادند.
نصیری با بیان اینکه عماد‌الکتاب در مقایسه با هنرمندان دیگر چند‌وجهی است، اظهار کرد: وی در خط نستعلیق استاد بود که ثلت، شکسته و تعلیق را هم نیکو مى‏نوشت. او درصدد طراحی رسم‌المشق جدیدی بود که عمرش قد نداد.
کیوریتور موزه خوشنویسی به فعالیت‌های سیاسی عماد‌الکتاب هم اشاره کرد و گفت: این خوشنویس با کمیته‏ مجازات همکارى داشت و تحریرات بیانیه‏هاى کمیته به خط او بود که در این نمایشگاه، هم دفترچه خاطرات او از دوران حبس به نمایش درآمده و هم سیاه‌مشق‌هایی که در زندان نوشته است. او فعالیت‌های مختلف عرفانی و عضویت در انجمن اخوت را نیز داشت. عماد‌الکتاب به سبب دوستی با داماد ناصر‌الدین شاه، کتیبه‌های مقبره صفی علیشاه را خوشنویسی کرد که اصل کتیبه‌های کاغذی مقبره صفی علیشاه که سوزنی و گرته‌برداری شده روی کاشی‌هاست، برای اولین‌بار در این نمایشگاه رونمایی شد.
نصیری، عماد‌الکتاب را جزو کاتبانی دانست که در کتابت و خط نستعلیق خیلی حرف برای گفتن دارد و لقب عمادالکتاب را زمانی گرفت که نسخه‌ای از شاهنامه فردوسی برای مظفرالدین شاه خوشنویسی کرد.
کیوریتور موزه خوشنویسی درباره تأثیر عماد‌الکتاب بر خوشنویسی اظهار کرد: اگر عماد‌الکتاب نبود خوشنویسی واقعاً از بین رفته بود و ایران هم مثل ترکیه اصلاً رسم‌الخط فارسی نداشت و همه به صورت انگلیسی می‌نوشتیم؛ حالا شاید زبان فارسی حفظ می‌شد ولی رسم‌الخط‌مان از بین رفته بود؛ نباید تلاش عماد‌الکتاب را در این زمینه نادیده گرفت و شخصیت این خوشنویس آنقدر بزرگ است که باید یکی از میادین اصلی شهر را به نامش کنیم؛ زبان و ادب فارسی مدیون ازخودگذشتگی‌های عماد‌الکتاب است که اگر او نبود، ما اینچنین زبان و ادبیات فارسی نداشتیم.
نصیری درباره فعالیت‌های موزه خوشنویسی نیز گفت: این موزه تخصصی‌ترین و اولین موزه خوشنویسی است که در کنار نمایشگاه‌های خوشنویسی که نمایشگاه‌‌‌گردان محور است و موضوعات مختلف خوشنویسی را دربرمی‌گیرد، نشست‌های تخصصی با محوریت خوشنویسی برگزار می‌کند.
تاریخچه خوشنویسی برای بازدیدکنندگان گذاشته شده است. در این موزه آثاری از قدیمی‌ترین خط از قرن سوم هجری تا خود عماد‌الکتاب که خوشنویس عهد قاجار است، اثر داریم. در سالن‌های دیگر، آثاری از میرزا غلامرضا اصفهانی، سید گلستانه، میرزا کاظم تهرانی و دیگر بزرگان خوشنویسی به نمایش درآمده است. تمام آثار خوشنویسان در موزه خوشنویسی، معرفی و در نشست‌هایی نقد و بررسی می‌شوند و در آخر هم کتاب‌هایی از این نمایشگاه‌ها به چاپ می‌رسند.

https://irannewspaper.ir/8613/15

فرهنگسرای ارسباران برگزار می‌کند
آیین تجلیل از هفت دهه فعالیت هنری
استاد کیخسرو خروش

جمعه ۹ آذر ۱۴۰۳ - ساعت ۱۸
خیابان شریعتی، بالاتر از پل سیدخندان، خیابان جلفا
فرهنگسرای ارسباران

سلسله درس فلسفه
جلسه اول : فلسفه چیست؟
استاد اصغر دادبه
موسسه فاروس ، ۲۹ آبان ۱۴۰۳

زندگینامه
استاد محمد حسین عطارچیان
۱۳۲۲ـ۱۴۰۳

بازدید از نمایشگاه آثار عمادالکُتاب و گزیده ای از آثار موزهٔ خوشنویسی ایران.
همراه با دانشجویان گرامی رشته های: کتابت و نگارگری، پژوهش هنر و نسخه شناسی (ایرانشناسی).
نمایشگاه رخ دوست، برگزیده ای از آثار نابغهٔ خوشنویسی اواخر قاجار، محمدحسین عمادالکُتاب (ف. ۱۳۱۵ ش.) از گنجینهٔ موزهٔ
خوشنویسی (نمایشگاه گردان: امیرعباس نصیری)

لینک اینستاگرام:
https://www.instagram.com/p/DB4GIewMyLv/?igsh=Y3ZxZ2RiYXRidHJk