Qutbli bog' | Qutbsiz bog' | Molekulasi qutbli | Molekulasi qutbsiz bu tushunchalari
Dastlab, Kimyoiy bog'lanish nima ? Uning qanday turlari borligi haqida qisqacha ma'lumot berib o'taman.
Kimyoviy bog’lanish – bu atomlarning elektron qobig’lari qoplashib, molekulaning umumiy energiyasining pasayishidir.
Kimyoviy bog’lanish tabiatini yaxshi tushunish uchun elektromanfiylikni yaxshi bilish kerak.
Elektromanfiylikni miqdoriy o’lchash quyidagi formula bilan topiladi.
Lekin, hisoblashlarda qulay bo’lish uchun Poling tomonidan nisbiy elektromanfiylik (NEM) kiritilgan. Unga ko’ra NEM Li atomining elektromanfiyligiga nisbatan olinadi. Poling shkalasi bo’yicha ishqoriy metallar eng kichik elektromanfiylik qiymatiga galogenlar, kislorod, azot va oltingugurt eng kata elektromanfiylikka ega.
Kimyoviy bog'lanishlarning 4 ta turi bor :
1. Kovalent bog’lanish
2. Ion bog’lanish
3. Metall bog’lanish
4. Vodorod bog’lanish.
Shularning ichida Kimyoviy bog'lanishning qutbli bog'lanish va qutbsiz bog'lanishni ko'rib chiqamiz.
1) Qutbsiz kovalent bog'lanish - bir xil atomlar (yoki elektromanfiyliklari bir xil bo'lgan atomlar)ning elektron juft vositasida hosil qiladigan bog'lanishi.Elektron buluti fazoda ikkala atomning yadrolariga nisbatan simmetrik taqsimlanadi. Ularning elektromanfiyliklari farqi 0 < farq < 0,4 oralig'ida bo'ladi.
Masalan : Cl : Cl (3 - 3 = 0) ; I2 ; N2 ; S8 ...
2) Qutbli kovalent bog'lanish - har xil elektromanfiylikka ega atomlarning elektron juft vositasidagi bog'lanishi. Elektron buluti nisbiy elektromanfiyligi katta elektron tomon siljigan bo'ladi. qutbli kovalent bog'lanishli moddalarda elektromanfiyliklar ayrmasi 0,4<farq<1,7 oralig'ida bo'ladi.Molekulalarning qutblanishiga sabab gibridlangan orbitalldagi musbat va manfiy zarrachalar markazi bir – biriga mos tushmaydi. Bunday molekulalarda elektrik “dipol” hosil bo’ladi.
Masalan : H2O ; H2S ; CO2 ...
Qutbli va qutbsiz bog'lar tushunarli bo'ldi deb umid qilaman. Endi esa, "molekulasi qutbsiz" va "molekulasi qutbli" jumlalarni tahlil qilsak.
Molekulasi qutbsiz - Molekula qutbsiz bo'lishi uchun molekula hosil bo'lishida markaziy atomning barcha valent elektronlari ishtirok etib, har xil atom yoki atomlar guruhi bilan bog'langan bo'lishi kerak. Masalan SO3, CH4 lar misolida buni ko'rishimiz mumkin.
SO3 molekulasining tuzilishi.
SO3 molekulasida markaziy atom oltingugurt(S) hisoblanadi, oltingugurtning 3 juft valent elektroni mavjud, ularning barchasi kislorod(O) atomi bilan bog'lanishga sarflangan. Demak, SO3 molekulasi qutbsiz molekuladir. Atomlar elektromanfiliklari farqi esa 3,44 - 2,6 = 0,84 ga teng, demak, SO3 qutbli kovalent bog'ga ega ekan.
Molekulasi qutbli - molekula qutbli bo'lishi uchun yuqoridagi qutbsiz molekulaga tegishli xususiyatlarga ega bo'lmasa, demak, bu molekula qutbli sanaladi. Masalan : SO2, H2O...
SO2 molekulasida markaziy atom oltingugurt(S)dir, uning jami 3 juft valent elektronining 2 jufti kislorod(O) bilan bog'lanish uchun sarflangan va 1 jufti ortib qolgan. Demak, SO2 molekulasi qutbli hisoblanadi, atomlar elektromanfiyliklari farqi esa 2,6(S) - 3,44(O) = 0,84 ga teng, demak, so2 qutbli kovalent bog'ga egaekan.
Molekulasi qutbli - molekula qutbli bo'lishi uchun yuqoridagi qutbsiz molekulaga tegishli xususiyatlarga ega bo'lmasa, demak, bu molekula qutbli sanaladi. Masalan : SO2, H2O...
SO2 molekulasida markaziy atom oltingugurt(S)dir, uning jami 3 juft valent elektronining 2 jufti kislorod(O) bilan bog'lanish uchun sarflangan va 1 jufti ortib qolgan. Demak, SO2 molekulasi qutbli hisoblanadi, atomlar elektromanfiyliklari farqi esa 2,6(S) - 3,44(O) = 0,84 ga teng, demak, so2 qutbli kovalent bog'ga ega
👉 @Kimyo_sertifikat100 👈