Yuziga qarama, fazilatiga qara
“Devonu lug‘atit turk” maqollaridan
Azgulukni suv azaqinda kemish bashinda tila – Xalqqa yaxshilik qil, uni suv tagiga tashlasang-da, suv ustida ko‘rasan. Boshqa ma’nosi – ovqat-nonni daryo tagiga tashlasang ham, ustida topasan.
Barig‘ o‘tru tutsa, yo‘qqa sanmas – Dasturxonga boringni qo‘ysang, mehmon yo‘qqa sanamas.
Tilin tugmishni tishin yazmas – Til bilan tugilganni tish bilan yechib bo‘lmaydi.
So‘kushub urushur, o‘rta to‘n titishur – So‘kishdan urishish boshlanadi. O‘rtada to‘n yirtiladi.
Ikki bug‘ra ikashur, o‘tra ko‘gakun yanchilur – Ikki ayg‘ir olishadi, oralarida so‘na halok bo‘ladi.
Kuch aldin kirsa, to‘ru tungluktan chiqar – Zulm eshikdan kirsa, insof tuynukdan chiqadi.
Evlik to‘yg‘ursa, ko‘zi yo‘lqa bo‘lur – Uy egasi mehmonni to‘ydirsa, mehmon ketishga otlanib, ko‘zi yo‘lda bo‘ladi.
Kichikda qatig‘lansa, ulg‘azu sevnur – Yoshlikda tirishib harakat qilgan odam ulg‘aygach sevinadi.
Bip qarg‘a bipla qish kelmas – Bir qarg‘a bilan qish kelmaydi.
Tutushmagincha tuzulmas, tubirmagincha achilmas – Urushmaguncha, qarshilashmaguncha yarash bo‘lmaydi, shamol qo‘zg‘olmaguncha havo ochilmaydi.
Elik tutg‘incha o‘t tut – Kafil bo‘lgandan olovni ushlagan yaxshidir. Chunki kafil bo‘lgan kishi so‘ng attang qiladi.
Evak evga tegmas – Shoshgan kishi uyiga yeta olmaydi.
Kuz keligi yazin belko‘rar – Kuzning kelishi yozda ma’lum bo‘ladi.
Ko‘kka sag‘ursa, yuzga tushur – Osmonga tupursa, yuzga tushar.
Mush yaqriqa tegishmas, ayur: “Kishi nengi yarashmas” – Mushuk mixga osilgan yog‘ga yetolmay: “Birovning moli yarashmaydi”, deydi.
Erdamsizdan qut chertilir – Odobsiz kishidan baxt va davlat ketadi.
Tag‘ tag‘qa qavushmas, kishi kishiga qavushur – Tog‘ tog‘ bilan uchrashmaydi, odam odam bilan uchrashadi.
Tevey silkinsa, eshakka yo‘k chiqar – Tuya silkinsa, undan bir eshakning yuki chiqadi.
Yug‘urqanda ortuq ayaq kusulsa ushiyur – Odam oyog‘ini ko‘rpasidan ortiq uzatsa, oyog‘i uvishadi, sovuq qotadi.
Tayg‘an yugurganni tilku sevmas – Yugurik tozini tulki sevmaydi.
Evak singak sutka tushur – Shoshqaloq pashsha sutga tushadi.
Tatsiz turk bo‘lmas, bashsiz bo‘rk bo‘lmas – Boshsiz bo‘rk bo‘lmagani kabi forssiz turk bo‘lmaydi.
Yuzga ko‘rma, erdam tila – Yuziga qarama, fazilatiga qara.
Tikmagincha unmas, tilamagincha bo‘lmas – Ekilmaguncha hosil unmaydi, maqsad esa ketidan yurib istalmaguncha qo‘lga kirmaydi.
© Orif Tolib
