Agar Amerika Qo’shma Shtatlari foiz stavkasini 0 ga tushirsa, bu katta iqtisodiy oqibatlarga olib kelishi mumkin. Nolinchi foiz stavkalari kamdan-kam hollarda qo’llaniladi va odatda iqtisodiy inqiroz paytida qo’llaniladigan agressiv moliyaviy siyosat hisoblanadi. Quyida bunday qarorning ehtimoliy ta’sirlari keltirilgan:
1. Iqtisodiy o’sishga ijobiy ta’sir:
• Kredit olish imkoniyatlari kengayadi: Nolinchi foiz stavkasi kompaniyalar va iste’molchilar uchun kredit olishni juda arzonlashtiradi. Bu yangi loyihalarga investitsiyalarni oshirish, bizneslarni rivojlantirish va iste’molchilarni ko’proq xarajat qilishga undashi mumkin.
• Ish o’rinlari yaratish: Arzon kreditlar tufayli kompaniyalar o’z bizneslarini kengaytirishi va yangi ish o’rinlari yaratishi mumkin, bu esa ish bilan bandlikni oshiradi va iqtisodiy o’sishni rag’batlantiradi.
2. Likvidlik ko’payishi va inflyatsiya xavfi:
• Likvidlikning oshishi: 0% foiz stavkasi banklar va investitsiya kompaniyalari uchun pulni arzon olish va uni bozorlarga kiritishni osonlashtiradi. Bu ko’proq pul aylanishi va moliyaviy tizimda likvidlikning oshishiga olib keladi.
• Inflyatsiya xavfi: Pulning ko’payishi narxlarning oshishiga olib kelishi mumkin. Agar iqtisodiyotdagi talab juda tez o’ssa, inflyatsiya nazoratdan chiqishi mumkin, bu esa iste’molchilar uchun tovarlar va xizmatlar narxlarining oshishi bilan bog’liq bo’ladi. Nolinchi foiz stavkasi uzoq muddatda inflyatsiyani boshqarish uchun qiyin bo’lishi mumkin.
3. Omonatlarning qadrsizlanishi:
• Omonatlarning daromadsizlanishi: Bankdagi omonat foizlari juda past bo’ladi yoki hatto yo’q bo’lib ketishi mumkin. Bu iste’molchilar uchun qiziqarlilikni yo’qotadi, chunki ular omonatlaridan daromad ololmaydi. Ko’p odamlar pullarini bankda saqlashdan ko’ra ko’proq foyda olish uchun boshqa investitsiya imkoniyatlarini izlaydi.
• Pulni sarmoyaga yo’naltirish: Investorlar past daromadli bank depozitlaridan voz kechib, yuqori daromad keltiruvchi aktsiyalar, kripto aktivlar, ko’chmas mulk yoki boshqa aktivlarga sarmoya kiritishni boshlashi mumkin. Bu qimmatli qog’ozlar va boshqa aktivlar narxining ko’tarilishiga olib keladi.
4. Fond va kripto bozorlariga ta’siri:
• Aktsiyalar bozoridagi ko’tarilish: 0% foiz stavkasi aktsiyalar bozorida kuchli o’sishni rag’batlantiradi, chunki kompaniyalar arzon kredit olish orqali kengayishlari va daromadlarini oshirishi mumkin. Shuningdek, investorlar kam foizli obligatsiyalardan uzoqlashib, yuqori daromad olish uchun aktsiyalar bozoriga kirishadi.
• Kripto bozorining o’sishi: Nolinchi foiz stavkasi kripto bozorini ham kuchaytirishi mumkin. Bu kriptovalyutalar, ayniqsa Bitcoin, ko’plab investorlar tomonidan inflyatsiyaga qarshi vosita sifatida qabul qilinishi sababli kripto aktivlariga talabni oshiradi.
5. Moliyaviy bozorlarning beqarorligi:
• Aktivlarning haddan tashqari narxlari oshishi (bozor pufagi): Foiz stavkasi nolga tushirilganda, aktivlar narxi, masalan, aktsiyalar va ko’chmas mulk, ortiqcha ko’tarilishi mumkin. Bu investorlar orasida haddan tashqari xayrixohlik va ortiqcha spekulyatsiyani keltirib chiqaradi. Natijada “bozor pufagi” yuzaga kelishi mumkin, ya’ni narxlar iqtisodiy asoslardan ajralib ketadi va oxir-oqibat pufak yorilishi mumkin.
• Xavf darajasining oshishi: Past foiz stavkasi investorlarni yuqori daromad izlab, yuqori xavfli aktivlarga sarmoya kiritishga majbur qiladi. Bu esa moliyaviy bozorlarning beqarorligini oshiradi.
6. Xalqaro ta’siri:
• Valyuta kursi pasayishi: 0% foiz stavkasi AQSh dollarining qadrsizlanishiga olib kelishi mumkin, chunki xorijiy investorlar boshqa valyutalarda ko’proq daromad olish uchun AQSh dollari aktivlaridan chiqib ketishi mumkin.
• Eksportning oshishi: AQSh dollari zaiflashganda, AQSh mahsulotlari xorijda arzonlashadi, bu esa AQSh eksportini oshirishi mumkin. Bu iqtisodiyotga qisqa muddatda ijobiy ta’sir ko’rsatadi, lekin uzoq muddatda global savdo balanslarida buzilishlarni keltirib chiqarishi mumkin.
Xulosa:
AQSh foiz stavkasini 0 ga tushirsa, qisqa muddatda iqtisodiy o’sishni rag’batlantirishi va likvidlikni oshirishi mumkin.
