ماتی میخاناسی ® Telegram-Beiträge

سنگحپزخانا
کرونا
(عکسلری وراقلیین)
🆔 @matimeyxanasiofficial

https://www.instagram.com/p/B775X6BhMEA/?igshid=8ihxkpntbrt1

✍یازار: #سوسن_نواده‌‌رضی

#چیلله

⭕️چیلله گئجه‌سی یا شب یلدا اؤلکه‌نین باشاباشیندا، پاییزین آخیری و قیشین باشلانیشیندا توتولار. آما آذربایجانین جغرافی شرایطینه گؤره، قیش فصلی‌نین آغیر اولدوغونا گؤره، قیشین قارا قورخوسونو اورک‌لردن سیلمک و آغیر گون‌لره دوو گلمک اوچون بو گئجه آذربایجان‌دا داها درین، و آیینی معناسی وار.

چوخ قدیم‌لردن بو گئجه بوتون قوهوم- اقربا شام‌دان سونرا ییغیشار طایفا بؤیویونون ائوینه. قدیم‌لر کورسو باشیندا اوتوروب، بیرلیکده گئجه‌نی سحر ائدرمیشلر. اوزونلو گئجه‌ده ناغیل‌لار دئیردیلر، خاطیره و تجربه‌لریندن تعریف ائدرمیشلر، لطیفه، بایاتی، تاپماجا، گول-گول یا دا تورناووردو کیمی اویون‌لار و فال آچمالار گئجه‌یه لذت وئررمیش.
بو گئجه‌نین یئمک‌لری پشمک، لبلبی، پخله، گیردکان- بادام، قوورغا، سیمیشقا، ایده، نار، آسما اوزوم، آسما امرود، آلما، هئیوا، شانی تورشوسو، حالوا، باغلاوا، کورسو آلتیندا گوودوش‌دا دوز ایچینده پیشن کبابی یئرآلما و.... ان اساسلیسی دا قارپیز اولاردی. قارپیزی مجلیسین آغ ساققالی خئیر نیت‌لر ایله کسردی و قیشین یونگول کئچمه‌سی اوچون دعا ائدردی. بئله بیر اینانج وار کی، چیلله گئجه‌سینده قارپیز یئسه‌لر سویوق اونلارا کار سالماز.
قارپیزی یایین آخیرینده آلیب سردابالار، زئرزمی‌لرده سامان ایچینده چیلله اوچون ساخلارمیشلار.
آذربایجاندا چیلله گئجه‌سی‌نین ان گؤزل و شاد رسم‌لریندن بیری ده آداخلی‌لارا خونچا گؤندرمک ایدی کی، بو گونه کیمی بو رسمین داوامی وار. بؤیوک چیلله‌ده اوغلان ائویندن قیز ائوینه خونچا گلر. بو خونچالاردا قیش پالتاری، قیش باشماغی، الجک، شال، باهالی پارچالار، قارپیز، امرود- نار- هئیوا- ازگیل کیمی میوه‌لر، قورو یئمیش‌لر، شیرنی، پشمک... قابلاردا بزه‌ییب، آداخلی قیزا گؤندریلردی. بالا چیلله‌ده ده قیز ائویندن اوغلانا خونچا یوللاردیلار.

چییله گلیر قار گلیر
آلما، هئیوا، نار گلیر
چیلله‌لیق گتیرمه‌یه
بیزیم ائوه یار گلیر

هر میللتین گله‌نک و گؤره‌نک‌لری او توپلومون کولتور عنصرلرینی اولوشدورور. بیر توپلوم‌دا آیین‌لر و تؤره‌لرین چوخ و چئشیدلی اولماسی، او توپلومون مدنی زنگین‌لییی‌نین گؤسترگه‌سی‌دیر. کیملیک بحرانی یاشانان بو دؤوران‌دا، گله‌نکسل آیین‌لر و مراسیم‌لر و ائلبیلیمینه (یا فولکلورا) قاییدیب، اونلاری قورویوب یئنیدن جانلاندیرماق مدنی کیملییین قورونما یول‌لاریندان بیری‌دیر.
نسیل‌لرین بیر- بیریندن اوزاقلاشدیغی بیر چاغدا، چیلله گئجه‌سی مراسیمی اوچ نسلین بیر آرایا گلدیی گؤزل بیر ائکران‌دیر.‌
آي چيلله ، چيلله قارداش
آتين قامچيلا قارداش.
بير گلدين دانيشماديق،
قلبيم آچيلا قارداش

قیش فصلی آذربایجاندا اوزون سورر، قارلی – قیروولو کئچر، شاختاسی کسر، سازاغی یاندیران اولار.
چیلله گئجه‌سی یا شب یلدا آذر-ین 30-ونون گون باتیمیندان باشلار، دی آیی‌نین بیرینجی گونونون گون چیخان چاغیندا بیتر.

آذربایجان افسانه‌لرینده بیر قاری ننه وار ایمیش، اونون ایکی اوغلو وار ایمیش، بیریسی بؤیوک چیلله آدلانیرمیش، عؤمرو ده 40 گون اولورموش. او بیری کیچیک چیلله آدلانیرمیش عؤمرو 20 گون اولورموش.
بؤیوک چیلله‌نین سون گون‌لرینده بالا چیلله گلیب قارداشیندان سوروشار:
-سن گئتدین نئینه دین؟
بؤیوک قارداش دئیر:
-من گئتديم دوندوردوم، اوشوتدوم، ناخوشلاتديم گلديم!
بالا قارداش اونا لاغ ائدیب دئیر:
-من گئتسم قاری‌لاری کوره‌ک‌دن، لولئیین‌لری لولک‌دن، گلین‌لری بیلکدن، کؤرپه‌لری بلک‌دن ائلرم!
بؤیوک قارداش گولومسونوب دئیر:
-عؤمرون آزدی قارداش، دالین یازدی قارداش!
بالا چیلله گلیب، هر یئری شاختایا قارا بورویر، آخیردا داغلاردا اؤزو ده قارلار الینده اسیر اولار. خبر گلیب قاری ننه‌یه چاتار. قاری ننه اود اوسته شیشی داغلایار ، گئدر قارلارینان ساواشماغا. آخیردا قارلاری اریدر، بالا چیلله‌نی قورتارار. بالا چیلله آزاد اولار آما گؤرر قیش قورتولوب، بایرام آیی باشلاییب.

عزیزیم، چیلله قارپیز،
دوشوبدور دیله قارپیز.
ییغیلیب خورجون‌لارا،
گئدیر یارگیله قارپیز.
***
قوووب، قیشی آیازی
کسدیک چیلله قارپیزی
آللاه یئتیرسین روزی
ائل قالماسین تامارزی

@SancaqDergisi
https://t.me/Sancaq_media/1360

«سئچیم»
🆔 @matimeyxanasiofficial
«رئیس جمهور» سئچماخ ایکینجی موهوم ایشدی کی بیزیم مملکتده انسانلارین بوینونا قویولوب. اصلی و بیرینجی موهوم ایش، قارپیز سئچماخدی و اونا گؤره منده صلاح گؤردوم قارپیز سئچماخدان یازام.
قارپیز بیر میوه‌دی کی گرح یاخجی چیخا اونا گؤره قارپیز سئچماخ اؤزو بیر هونردی، بیر فلسفه‌دی! بوکی بیر شئیین ایچ گؤزللیغین ائشیح گؤرونوشوندن سئچه بیله‌سن، قارپیزی خاصا بیر میوه ائلییب. بو آغیر وظیفه معمولن آتالارین بوینونا دوشوب. یاخجی بیر قارپیز سئچه بیلماخ کیشی اوچون بؤیوح بیر افتخاردی و بو ایشی گؤره بیلمه‌ماخ، کیشیه باش اشاغیلیخ گتیرر!
قارپیز سئچماخ اؤزو بیر فلسفه‌دی. تاریخ بویوندا بو ایشین عالم‌لری، فیلسوف‌لاری ایکی دسته‌یه بؤلونوبلر: سمعیون، بصریون! سمعیون بونا قاییلدیلر کی یاخجی بیر قارپیز سسیندن بیلینر و گرح قارپیزی دؤوه‌سن، سسینه قولاخ آساسان. ائله بو اولوب کی قارپیز دونیانین لاپ چوخ دؤوولن میوه‌سی اولوب. سمعیون قارپیزی آلارلار اللرینه، بیر الینن ساخلارلار اوبیری الینن ده قارپیزا بیر نئچه شاپالاخ چکرلر. قارپیز دئسه: تیخ تیخ تیخ، کالدی؛ دئسه: گومب گومب گومب، ایچی گئچیب؛ آما دئسه: دوپ دوپ دوپ، بو یاخجی قارپیزدی.
بصریون بولارین هئش بیرین قبول ائله‌میر. بصریون بونا قاییلدیلر کی یاخجی بیر قارپیز قیافه‌سیندن بللی اولار. بولار دییرلر قارپیز آلاندا ایکی یئرینه باخیب آلاجاخسان: بیر چؤپو، ایکی گؤتو! قارپیزین چؤپو یا ساپی گرح نازیح اولا. بیرده قارپیزین گؤتو کی چؤپو اولان طرفی یوخ اوبیری طرفی دی، اوردا دا بیر گیرده اولار، اودا نه قدر کیچیح اولسا اوبئله قارپیز یاخجی چیخار، یانی گرح قارپیزین کالیبری اشاغا اولا. البتده بیر دسته ده «به شرط چاقو» وار کی بولار قارپیز سئچماخ باشارمیرلار و تقلب ائلیرلر.
سئچیلن قارپیزی جمع ایچینده کسنده، ایچی قیپ قیرمیزی، دادی بال کیمی چیخسا ائوین خانیمی اننه‌نه اننه‌نه دییه‌ر: «بیزیم کیشی قارپیز سئچنده بوجورون سئچر، خانیم سئچنده ده منی سئچیب» خانیم دا کی اؤزو کسیلمه‌میش قارپیزدی! اوردادی کی کیشیده قارپیزی قاشلیاندا، قارپیزین لاپ اورتاسیندان، توخومسوز یئریندن، قارپیزین گولون آییرار پیچاخ اوجوندا اوزالدار خانیما طرف. تورک کیشیلرین لاپ رومانتیک ایشی بو ایشدی!


ماتی میخاناسین بورالاردان تاپین 👇🏻
Telegram:
🆔 @matimeyxanasiofficial
Instagram:
🌐 https://instagram.com/mati.meyxanasi

🔻 خط واحیدده
نم نئچه‌مینجی بؤلوم
🆔 @matimeyxanasiofficial

#خط_واحید خیتده‌یینه‌جن دولو بیر وضعیتده ایستگاه‌دا ساخلادی. یئرده بیر سورو آدام خط گؤزلوردی. هامیسی یئرده قالماخدان بئزیشمیشدیلر و ایستیردیلر خططه چیخالار. آما چیخماغا یئر تاپانمیردیلار. یاواش یاواش یئرده‌کی‌لرین سسی قالخدی:
- یاللاه! یاللاه! قردش بیراز چکیلین دالیلیخ بیز ده چیخاخ دا.
- اودو با خططین اوراسی بوشدی سیز نیه به هامیز قاپی قاباغین کسیبسیز؟
صندلده اوتورانلار گوناهی ایاخ اوسته دورانلاردان گؤروردولر. باشلادیلار اولاری دانناماغا:
- ائله بیل کی خططین دالیسی آیری یئره گئدیر قاباغی بیر آیری یئره! هامی ییغیشیب قاباغا، بیراز گلین دالیلیخ جماعت چیخسین دا.
- قردش بیزیم جماعت ائله بوجوردی دا، ایکی آتدیم یئریندن ترپشمز کی بیردن آماندی ایکی نفره خیری ده‌یه‌ر، دییه‌سن قاپی قاباغیندا نمنه تؤکوبلر. چ چ چ چ ...
ایاخ اوسته دورانلار دانناخ آلتیندا جانا گلدیلر:
- قردش دی نمنه‌زی چکین گؤراخ، یئر یوخدی دا هارا گئداخ؟
- آغا چیخمین گؤراخ دی، دایانین اوبیری خط گلسین دا، گؤرموسوز به یئر یوخدی؟ گرح قالاسان قاپی آراسیندا، بیراز اؤزووه ارزیش قاییل اول دا.
- والله بیربیریمیزه دایاماخدان دا یاواش یاواش هامی‌میز فامئل اولوروخ! ایته‌لمه‌ گؤراخ دی قردش ...
خط کی یولا توشدی، سه تیغ قوجا کیشی باشلادی تحلیله: گؤروسن؟ هامی بیربیرین یخه‌سیندن توتوب. هئش بیر نفر ده دوروب دئمیر ها کی مملکت ساخلیان نیه ایکی دانا خط چوخاتمیسان کی جماعت آساییش‌ده اولسون؟ بنزینی باهالادیب هئش بیریمیزین سسی چیخمیر آما سحر تاکسی شوفری ۲۰۰ تومن اضافه کیرایه چیخسا اونو ایت کیمین قاپاروخ!
[الینده کدوسی اولان قوجا کیشی] حاجی! ائله قدیمدن یاخجی دییبلر «یئر برک اولاندا اؤکوز اؤکوزدن اینجیه‌ر».
[سه تیغ قوجا کیشی] حاجی سنین جد آبادیندی اؤکوز ده!
[سیبیل‌لی کیشی] ائله اوندا کی گئتدیز حسن کلیدسازا رأی سالدیز گرح بوگونلرین ده فیکرین ائلیئیدیز دا.
[پوتا کیشی] قیدش سن ده ائششه‌یه گوجون چاتمیی پالانین دؤیوسن. بیز ده ائله یاخجی هامی‌میز گوجوموزو وئیمیشوخ انیگیمزه دانیشیوخ دا، بییی منیم اؤزوم با، چیخسام مینبه‌یه ایکی ساعات یئنمه‌یم اشایه.
[دودی گؤزلوکلو کیشی] آغا آلماندا اصلن بوجور دییل ها! من اؤزوم اوردا اولاندا بنزینی باهالاتمیشدیلار، ماشینلاریمیزی قویدوخ خیاوان آراسیندا چیخدیخ گئتدیخ، بیر ساعات ایچینده دولت بنزینی اوجوزلاتدی.
[هامی جمیعن] چ چ چ چ چ

🆔 @matimeyxanasiofficial

آغا؟ خانیم؟
🆔 @matimeyxanasiofficial
🔻
کوچه‌ده خیاواندا تانیمادیغیمیز بیرینی چاغیرمانین چوخلو یوللاری وار.
بعضیلر ایشین راحاتین سئچر و «آغا» «خانیم» سسلر. بالاجا اوشاخلار چوخ وقت بؤیوهلری بوجور سسلر. البته ایندی بعضیلر اوشاخلارینا «عمو» و «خاله» اؤرگدیرلر (عمی و خالا یوخ ها).
بعضیلر آغینا بوزونا باخماز، جوان، قوجا، شیخ، لاییک هر نمنه اولور اولسون «حاج آغا» و «حاج خانیم» سسلر. قوجا کیشیلر، اوبیری قوجا کیشیه «کبلایی» دا دییه‌رلر.
بیر تعداد وار «قردش» و «باجی» سسلر. قردش سسلیه‌نلرین بیر دسته‌سی «قیدش» دییه‌رلر. قیدش دییه‌نلرین اؤزلری ایکی دسته‌دیلر: دیلی شیرین‌لر، دارقاشاگیردلر! بو آخیر دسته بعضن «داداش» دا ایشلدرلر.
بؤیوهلرین چوخو بالاجا اوغلانلاری «خان اوغلان» و بالاجا قیزلاری «خانیم قیز» سسلر، بیر تعداد فارسدان دؤنمه‌لر ده «آقا پسر» و «دختر خانوم» دییه‌ر. جوان اوغلانلاری «اوغلوم»، «باجی اوغلو» و هردن ده «قردش اوغلو» سسلرلر، قیزلاری دا «قیزیم» و «باجی قیزی».
«حاج اوغلو»، «عموغلو» و «خالوغلو» بیراز تهدید حالتلری وار و بیراز حیصلی وضعیتده ایشلنر، مثلن حاج اوغلو قاباغیوا باخ! عموغلو کورسان؟ خالوغلو نوبیه گیرمه! ایش ساواشماغا چهسه سسله‌ماخ اوچون حیوان آدلاری و یامانلار دیکشنری‌سی ایشلنر، «ائششح اوغلو ائششح»، «اؤکوز» کیمی کلمه‌لردن توت گئت آیری اختصاصی یامانلارا.
چوخ آزاراخ تاپیلان بیر دسته وار کی کیشیلری «دایی» سسلر، بولار بیراز کبه اولارلار. بوجور آز تاپیلانلاردان «ارباب» و «جناب» سسلیه‌نلری ده لیستده گتیرماخ اولار.
باققال و اوبیری اصناف، تمام کیشی موشتری‌لرینه «مهندیس» دییه‌رلر و چوخ کئفی سازلارین دا «دؤهتور» سسلرلر.
بیر خاص دسته وار کی بیربیرلرین «برادر»، «خواهر» سسلرلر و اؤزوز جریاندا وارسیز! بولارین غلیظلری «اخوی» ده دییه‌رلر.
و محبتلی بیر دسته ده وار کی خیاواندا قیزلاری «جییر»، «قره بالا»، «ویش ساری» کیمی سؤزلرینن سسلرلر، بولار دا سؤز آتان قردشلریمیزدیلر.

🆔 @matimeyxanasiofficial

🔻 پیشیک و قارقا 🔻
ماتی میخاناسیندان بیر حیکایه
🆔 @matimeyxanasiofficial
ماتی میخاناسی اینستاگرامدا ⁦👇🏻⁩
https://instagram.com/mati.meyxanasi

🆔 @matimeyxanasiofficial
#مینی_مئیخانا
#فیلم_زامانی
بؤلوم ۲
«قرانوالسکی» جریانی
فیلم آدی: La Haine (1995)
مینی مئیخانا اینستاگرامدا 👇
instagram.com/minimeyxana

🆔 @matimeyxanasiofficial
#مینی_مئیخانا
#فیلم_زامانی
بؤلوم ۱
خانیملارینان نه جور دانیشاخ؟
فیلم آدی: The 40 Years Old Virgin (2005)
مینی مئیخانا اینستاگرامدا 👇
instagram.com/minimeyxana

پوشک
🆔 @matimeyxanasiofficial

بلکه نظریزه پوشک چوخ اهمیت‌سیز بیر شئی گله. آما منیم نظریمه پوشکین اؤزونون مهم بیر فلسفه‌سی وار.
فیکر ائلیرم ۵۰ ایل بوندان قاباخدان ایندیه‌جن، پوشک صنعتی، موشک صنعتیندن چوخ قاباغا گئچیب. موشک دی، ایشی ۵۰ ایل بوندان قاباخدان ایندیه‌جن پاتلاتماخ دی! دیبی ایندی بیراز دقیق و قوی پاتلادیر. بیرگون هامی بیربیرینن باریشسا، موشک لازیم اولماز، آما پوشک؟ اولار بیرگون اوشاخلار سیشمیالار؟ خیر! پس پوشکین هله ده چوخ یئری وار پیشرفت اوچون.
دونیا ۵۰-۴۰ ایل بوندان قاباخ و بیزیم مملکتده بلکه ۳۰-۲۰ ایل بوندان قاباغاجان آنالار اوشاخلارینا اسکی باغلارمیشلار. یانی بیراز جیر جیندا پارچانی موشامبانان باغلاردیلار اوشاغا. سورا گرح گونده بو پوخلو سودوهلو جیر جیندانی آچیب یووئیدیلر. او زمان ایندیه تای لوله‌کئشلیخ ایستی سو، لباسشویی فیلان یوخیدی. چای ایچینده، بولاق باشیندا بوزلو سویونان بو ایشی گؤررمیشلر. بیر یئره قوناخ گئدنده ده گرح اؤزلرینن بو پوخلو تر تشکلاتی دولاندیرئیدیلر.
بیرگون آمریکای جهانخواردا، دینسیز کافر بیر آدام دئدی: «گده بیز نیه بو بئله قودوغون پوخ پوسورونن باش باشا وئریروخ، بیر شئی جورلویاخ کی آچ آت گئتسین اولسون» و بئله‌لیغینان پوشک اختراع اولدو. پوشک بسته‌لرینین اوستونده بیر گولن آنا عکسی ووردولار و یازدیلار «بیز سیزین راحاتلیغیزا فیکیرلشیروخ». یانی پوشک تازا گلدیغی زامان، آنالارین راحاتلیغی اوچون گلمیشدی. آما سورا گؤردولر ساتیش آزالیر. نیه؟ چون جماعت بیربیرینه دییر: «گؤروسن آروادی؟! فقط اؤز فیکیرینده دی ها، اوشاغا پوشک باغلیر کی آماندی دیرناخلاریمین لاکی خراب اولار، الیم قورویار» و پوشک صنعتینده تازا بیر دؤنم باشلاندی...
بوردا بیر فلاش بک وورورام او زمانا کی آنالار اوشاخلارینا اسکی باغلاردیلار. او گونلر فقط آنالار دییلدی کی اذیت چکیردی، یازیخ اوشاخلارین دا ایچالاتی بو جیرجیندا اثرینده پیشیب فیلیخ اولوردی. پوشک صنعتکارلاری او دؤنم گلدیلر گولن آنا عکسی یئرینه، گولن اوشاخ عکسین ووردولار بسته‌لرین اوستونه: «بیز اوشاخلارین راحاتلیغینا فیکیرلشیروخ» و بو، «فرزند سالاری» دورانی‌نین باشلانیشین استارت ووردی ...
بوگونلر پوشک فقط بیر پوخ تولامبارخاناسی دییل کی تک مزیتی آچ آت گئتسین اولا. بوگونلر پوشک گرح اوشاخ اوچون راحت اولا، یانین و ایچ آلاتین پیشیرمیه، قورو ساخلیا، اورقانیک اولا، آرقونومیک اولا، آلرژیک اولمویا، قیشلارین اَیری بویروخ ائله‌میه، ایسلانیب آغیرلاشاندا آسلانمیا، اوشاغین دکوراسیونون پوزمویا و مین جوره آیری مزیت‌لر. نیه؟ چون بیز داها بوندان سورا، اوشاخلاریمیزین راحاتلیغی اوچون یاشییروخ.
🆔 @matimeyxanasiofficial