ایران بوم

@iranboom_ir

به مناسبت صدمین سال تولد استاد سید عبدالله انوار یادنامه دو جلدی با عنوان «آسمان معرفت» توسط سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منتشر شد.

آسمان معرفت مجموعه مقالات در گرامیداشت سید عبدالله انوار
به کوشش غلامرضا امیرخانی
تعداد صفحات 1384 صفحه
در دو جلد

@iranboom_ir

«ای ایران، ای مرز پرگهر»؛ این گونه سروده شد

در شهریور ۱۳۲۳ که نیروهای انگلیسی و دیگر متفقین، ایران را اشغال کرده بودند، یک سرباز انگلیسی به یک افسر نظامی ایرانی، سیلی محکمی می‌زند. «حسین گل گلاب»، پس از دیدن این صحنه، با چشمان اشک‌آلود به دیدن روح الله خالقی، موسیقیدان می‌رود و ماجرا را تعریف می‌کند و می‌گوید: کار ما به اینجا رسیده که سرباز اجنبی توی گوش نظامی ایرانی می‌زند؟

شاید شما هم هر بار که با شنیدن سرود «ای ایران،‌ ای مرز پرگوهر»، احساس غرور و بزرگی کرده‌اید و نیرویی حماسی، سراپای وجودتان را در بر گرفته باشد؛ مشتاق شده‌اید تا بدانید این سرود از سروده‌های کیست و چگونه و در چه چهارچوب سیاسی و اجتماعی شکل گرفته است.

امروز دوم آذر ماه است؛ سالروز درگذشت حسین گل گلاب، سراینده سرود‌ ای ایران؛ ‌ای مرز پر گهر.

در شهریور ۱۳۲۳ که نیروهای انگلیسی و دیگر متفقین، تهران را اشغال کرده بودند، حسین گل گلاب در خیابان هدایت می‌بیند که یک سرباز انگلیسی در حال کتک زدن و فحاشی به یک بقال ایرانی است. حتی به یک افسر نظامی هم که به قصد مداخله وارد ماجرا می‌شود، سیلی محکمی می‌زند. گل گلاب، پس از دیدن این صحنه، با چشمان اشک‌آلود به دیدن روح الله خالقی، موسیقیدان می‌رود و ماجرا را تعریف می‌کند و می‌گوید:

«کار ما به اینجا رسیده که سرباز اجنبی توی گوش نظامی ایرانی می‌زند؟» روح الله خالقی می‌گوید: ناراحتی تأثیری ندارد. بیا کاری کنیم و سرودی بسازیم.‌‌ همان جا مرحوم گل گلاب شروع به زمزمه شعری می‌کند که با تکمیل آن خالقی موسیقی را می‌نویسد. بنان نیز آن را می‌خواند. ظرف یک هفته، تصنیف ای ایران با یک ارکستر بزرگ ساخته می‌شود. ای ایران بار‌ها در زمان زندگی خالقی و شاعرش، گل گلاب، اجرا شد؛ آن هم در ارکستری که بیشتر توسط هنرجویان هنرستان موسیقی در دوره مدیریت خالقی تشکیل شده بود و چهره‌های آشنایی چون ارفع اطرایی، هوشنگ ظریف، افلیا پرتو، گلنوش خالقی و انوشیروان روحانی در آن بودند و حتی پای این سرود به سینما هم کشیده شد.

این قطعه را روح الله خالقی آهنگساز نامدار روی شعری از حسین گل گلاب ساخت. ویژگی شعر ‌ای ایران آن است که همه واژگان آن به زبان فارسی است و واژگان بیگانه در آن راه نیافته و در فضایی حماسی و در آواز دشتی ساخته شده است.

گفته می‌شود، ملودی اصلی و پایه‌ای کار از برخی نغمه‌های موسیقی بختیاری ـ که از فضای حماسی برخوردار است، گرفته و با پرداخت و تنظیم حرفه‌ای زنده یاد خالقی، این سرود در اجرای نخست به صورت کر خوانده شد، اما ساختار محکم شعر و موسیقی آن سبب شد تا در دهه‌های بعد، خوانندگان آن را تک‌خوانی اجرا کنند.

حسین گل گلاب کیست؟

حسین گل‌گلاب، ادیب و ترانه‌سرا و سازنده سرود معروف «ای ایران،‌ای مرز پرگهر» در سال ۱۲۷۶ در تهران متولد شد و تحصیلات را در مدرسه علمیه و دارالفنون گذراند.
او فرزند ابوتراب خان (مصورالملک)، نقاش زمان قاجار بود که به ادامه تحصیل فرزندش بسیار علاقه داشت.
حسین گل‌گلاب با همکاری کلنل کاظم وزیری و علینقی خان وزیری به کار موسیقی پرداخت و برای تعلیم تار به کلاس او می‌رفت.

همچنین چند تن از معلمین دارالفنون فرانسوی بودند که گل گلاب نزد آن‌ها فرانسه آموخت و چون شاگرد برجسته‌ای بود، به همراه تحصیل به کار تدریس هم پرداخت.

حسین گل‌گلاب، نخستین نویسندهٔ کتاب درسی طبیعی در ایران بود. او از سال ۱۳۰۴ تا سال ۱۳۱۷ دوازده جلد کتاب در رشته جغرافیا و طبیعی نوشت که در مدارس تدریس می‌شد. حسین گل‌گلاب از سال ۱۳۰۷ مسئول تحقیقات علمی گیاه‌شناسی شد و از زمان تاًسیس دانشگاه تهران تا سال ۱۳۴۵ به تدریس اشتغال داشت و هیچ گاه گرد سیاست و تجارت نگشت.

حسین گل‌گلاب در فرهنگستان ایران عضویت داشت و لغات بسیاری به ویژه در رشته علوم طبیعی پیشنهاد کرد که تصویب شد و اکنون در زبان فارسی رواج کامل دارد.

وی همچنین آثار گرانبهایی از خود به یادگار گذارده است.

حسین گل‌گلاب در ۸۶ سالگی به تنظیم فرهنگ‌نامه و بیولوژی و گیاهان ایران اشتغال داشت که عمرش وفا نکرد و معلوم نیست که مطالعات او به کجا رسید.

http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhemoaser/8493-l----r----.html

https://telegram.me/iranboom_ir

دوم آذر ماه سالروز درگذشت شادروان حسین گل گلاب، سرايندۀ سرود‌ «ای ایران؛ ‌ای مرز پر گهر» است. یادش گرامی باد.
http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhemoaser/8493-l----r----.html

@iranboom_ir

۲ آذر ۱۳۷۸، محمدحسن لطفی ـ مترجم، محقق و از مفاخر فرهنگی ایران ـ درگذشت. محمدحسن لطفی در سال ۱۲۹۸ در تبریز زاده شد.
دکتر لطفی مدت ۳ سال در آلمان به عنوان دستیار استاد زبان فارسی مشغول خدمت بود و پس از بازگشت به میهن، در جریان نهضت ملی شدن نفت به فعالیت سیاسی روی آورد، اما با وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۳۲، از کارهای سیاسی کناره گرفت و به فعالیت‌های فرهنگی پرداخت. در اولین اقدام در این راه، همزمان با محاکمه‌ی دکتر مصدق در دادگاه نظامی تهران، به ترجمه‌ی رساله‌ی «پولوژیِ» افلاطون پرداخت و آن را با عنوان «محاکمه‌ی سقراط» که در واقع اعتراضی به جریان محاکمه‌ی دکتر مصدق بود، منتشر کرد.
دکتر محمدحسن لطفی در ۲ آذر ۱۳۷۸، در ۸۰ سالگی در تهران بدرود زندگی گفت و در آرامگاه بهشت زهرا آرمید.
انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، دکتر محمدحسن لطفی ـ محقق و مترجم آثار فلسفی غرب ـ را به عنوان یکی از مفاخر فرهنگی ایران‌زمین معرفی کرده است.

@iranboom_ir

جزییاتی از نتایج بررسی محوطه‌های باستانی در جزیره ابوموسی
https://www.mehrnews.com/news/6293318/

اصفهان در آستانه نابودی کامل؛ فاجعه فرونشست درپایتخت فرهنگی ایران
https://www.mehrnews.com/news/6295016/

کشف بقایای ۷۵۰۰ ساله در غرب ایران
https://www.isna.ir/news/1403082720199/

کشف ظرف سفال باستانی ۷۰۰ ساله در روستای گیودره
https://www.isna.ir/news/1403082821138/

ساخت و ساز بدون مجوز در حریم ممنوعۀ میراث جهانی تخت جمشید!
https://www.mehrganaria.ir/Maghale_View.aspx?Code=20901

اثبات صنعتگری مردم شهر تاریخی ماسوله با کشف شواهد باستانی
https://www.mehrnews.com/news/6292486/

تصویب آیین نامه ای برای بافت ها و بناهای تاریخی
https://www.mehrnews.com/news/6292656/

شهرداری ری مانع کار باستان‌شناسان شد!
https://www.isna.ir/news/1403082417720/

عوامل مخل طبیعی و انسانی بیشترین میزان آسیب را به پلکان راه کهنه فاضل وارد کرده‌اند
https://www.isna.ir/news/1403082418201/

بنای تاریخی مهدکودک سلمان بابل، جولانگاه سارقان و معتادان شد
https://www.isna.ir/news/1403082518323/

تجاوز به عرصه عمارت موسی‌خانی شهربابک/ نفس‌های اثر تاریخی به شماره افتاد
https://www.isna.ir/news/1403082618978/

محققان فقط ۱۰ درصد چغازنبیل را شناسایی کرده‌اند
https://www.ilna.ir/fa/tiny/news-1549878

چهار قطعه شی‌ء تاریخی در چهارمحال و بختیاری کشف شد
https://www.ilna.ir/fa/tiny/news-1558337

فروش صنایع دستی «چین» در روستای کندوان
https://www.mehrnews.com/news/6293757/

وضعیت مرمت امامزاده ۷۰۰ ساله
https://www.isna.ir/news/1403090200773/

کشف تازه باستان‌شناسان در شرق مازندران
https://www.isna.ir/news/1403082820907/


@iranboom_ir

الیماییان؛ دنباله‌ای بر ایلامیان و تمدن ایلامی

الهام علیزاده
کارشناس ارشد باستان‌شناسی

الیماییان از ساکنان بومی خوزستان بوده که از دیرباز در این سرزمین، صاحب فرهنگ و تمدنی غنی بوده‌اند. آنان بی‌شک بازماندگان همان ایلامیان قدرت‌مند هزاره‌ی سوم پیش از میلاد در خوزستان هستند که پس از شکست از آشور بانی‌پال سال‌ها در انزوای سیاسی به سر برده، لیکن در اولین فرصتِ پیش‌آمده توانستند از لاک خویش بیرون آمده و بار دیگر خود را در تاریخ مطرح و با همان قدرت، جسارت و روش پیشین، تحولاتی در جامعه‌ی آن روز (دوران اشکانی) ایجاد کنند. آن‌ها سرزمین خوزستان را از رنگ‌وبوی فرهنگ هلنیستی که در تمام زوایایش رخنه کرده بود، زدودند و خود خالق و اشاعه‌دهنده‌ی فرهنگی بومی شدند.
آثار متعددی از آن‌ها بر جای مانده که گویای توان‌مندی‌شان در زمینه‌های اقتصادی، سیاسی و حکومت‌داری است. معابد سنگیِ بسیار باشکوه، مقابرِ سردابه‌ای پرتکلّف، انبوهی از نگارکندها، سکه‌ها، گچ‌بری‌ها، پیکرک‌ها و مجسمه‌های فلزی، نمونه‌هایی از این آثارند.
بی‌تردید الیماییان از معدود ایالت‌های خودمختار و کوچک محلی بودند که توانستند در تمامی ارکان دولت ایران، تأثیر به سزایی داشته باشند تا جایی که اردوان، آخرین شاه اشکانی، برای رویارویی با رقیب خویش، اردشیر ساسانی، از آن‌ها کمک خواست و جهتِ حفظ کیان و تاج و تخت خویش به قوای نظامی آنان اعتماد نمود.


موقعیت جغرافیایی سرزمین ایلام
ایلام را بنیادگذار نخستین سلسله‌های شاهی در تاریخ نجد ایران دانسته‌اند که سهم عمده‌ای در شکل‌گیری تاریخ فرهنگ ایران داشته است. این سرزمین با موقعیتِ خاص جغرافیایی خویش، محل اجتماع گروهی از مردم با قومیت، فرهنگ و زبان متفاوت بوده است که به نامی واحد، خوانده می‌شدند.
«سرزمین ایلام شامل خوزستان و لرستان امروزی، پشت‌کوه و بختیاری بوده است. به‌این معنی که از مغرب به دجله و از مشرق به قسمتی از فارس و از شمال به کوه‌های بختیاری و از جنوب به خلیج فارس تا بوشهر محدود می‌شده، و در دوره‌ی اوجِ عظمت، از سمت مغرب به بابل و از مشرق به اصفهان می‌رسیده است و چنان‌که مشاهده می‌شود از دو قسمت کوهستانی و دشت تشکیل می‌شده. قسمت اول که شمال مملکت قرار داشته به مناسبت وضع جغرافیایی، دست‌نخورده‌تر و به اصطلاح ابتدایی‌تر مانده در حالی که قسمت دشت که دایماً با ملل متمدنِ زمان در تماس و در همسایگی آن‌ها واقع بوده، مرکز یکی ازمهم‌ترین تمدن‌های ایرانِ کهن گردیده است. حکومت ایلام اصولاً حکومت ایالت‌های خودمختار یا به تعبیر امروزی، نوعی حکومت فدرال بوده است که هر یک از این ایالت‌ها (اوان، سیماش، سوزیان، انشان و...) دارای حکومت‌هایی جداگانه بوده‌اند. زمانی که دولت مرکزی اهمیت و اقتداری نداشت هر یک به استقلال می‌زیستند و هنگامی که دستگاه حکومت مرکزی توانایی فراوان می‌یافت موفق می‌شد این حکومت‌های خودمختار را تحت یک قدرت واحد درآورد، ولی هیچ‌گاه شاهزادگان این ایالت‌ها استقلال داخلی خود را از دست نمی‌دادند» (آمیه، 1384: 2 و 3).
سرانجام حکومت ایلام طی جنگ‌های متعددی که با همسایگان میان‌رودانی (بین‌النهرینی) خویش داشت توسط آشوری‌ها شکست خورد و درست پس از این شکست، سرزمین ایلام تا مدت‌ها در انزوای مطلق فرو رفت و تا فراهم شدن زمینه‌ای جهت ظهور مجدد در حکومت ملوک الطوایف اشکانی به ندرت نامی از آن‌ها برده شد.
«سرزمین ایلام بعد از شکست از آشور بانی‌پال، شاه آشور، به دو بخش تقسیم شد: قسمت شمالی یعنی آنزان به‌دست پارس‌ها افتاد، که از مدت‌ها پیش در این ایالت مسکن گزیده و حقی برای خود قائل شده بودند. چنان‌که زمانی که هنوز ابتدای کار جنگ‌های آشور و ایلام بود چیش‌پیش (640-657 پ. م.) یکی از رییسان پارس‌ها و مؤسس حکومت هخامنشی این ایالت را عملاً در تصرف داشت و عنوان «شاه انشان» را به‌خود گرفته بود. قسمت جنوبی یعنی شوش و سایر نواحی به تصرف آشور درآمد» (آمیه، 11:1384).


ایلام در عهد هخامنشی
هر چند ظهور شاهنشاهی هخامنشی را پایان حیات ایلامیان دانسته‌اند لیکن با این قاطعیت صحبت کردن از پایان حکومتی که به طور چشم‌گیری در تاریخ فرهنگ و هنر این کهن بوم مؤثر بوده است، درست نمی‌نماید.
«نفوذ تمدن پیشرفته‌ی ایلام به‌حدّی بود که [شاهنشاهی] هخامنشی در بیش‌تر موارد تحت تأثیر آن قرار گرفته و در این باره پرفسور پورادا و پرفسور ملینگ، عوامل آن را در طرز لباس و اداره و مملکت و استفاده از خط آن‌ها ابراز می‌دارند» (نگهبان، 1372: 454). حتا چنین بیان داشته‌اند که «چیش‌پیش» که اولین جرقه‌های شاهنشاهی هخامنشی را زد در ابتدا زیردست شاهان ایلامی بود


دنباله نوشتار:
http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhekohan/2858-elimaeiyan-donbale-ilamian.html

@iranboom_ir

در پیرامون زبان فارسی - زبان تبریزی

دیر زمانی پیش از روزگار فرمانروائی پادشاهان مغول و تا مدتی پس از آن در تبریز لهجه‌ای از زبان پهلوی متداول بوده که نویسندگان سده هفتم و هشتم هجری از آن به زبان تبریزی تعبیر کرده‌اند. این لهجه علاوه بر استعمال عادی دارای آثار ادبی هم بوده که به مرور زمان متدرجاً مانند خود زبان از رواج افتاده بلکه یاد آن نیز از خاطرها محو شده است. خطیب تبریزی در سدۀ پنجم هجری با یکی از همشهریان خود در مسجد معرّه با زبانی مخصوص سخن می‌گفت و چون استادش ابوالعلاء معرّی از او پرسید که بچه زبانی سخن می‌راند در پاسخ آن‌را زبان آذری نام برد، ولی چنانکه بعد ذکر خواهد شد در قرن هفتم و هشتم همین لهجه را «تبریزی» نامیده‌اند و «آذری» نام زبان مخصوصی نبوده که در سراسر آذربایجان رایج شده باشد، بلکه لهجه‌هائی را که از زبان پارسی و پهلوی در آن سرزمین متداول بوده زیر کلمه آذری که وصف آذربایجان است نام می‌بردند. پس از چاپ و انتشار کتاب صفوة الصفا و کتاب سلسلة النسب صفویه نمونه‌هائی از زبان اردبیل و نواحی آن بدست آمد که به خوبی معلوم می‌شد زبان آن سرزمین با لهجه‌هائی که در عراق متداول بوده و سخنوران محلّی فهلویات خویش را بدان زبان می‌سرودند از یک ریشه و بنیاد بوده است.

دنباله نوشتار:
http://www.iranboom.ir/iranshahr/jostar/11498-zaban-tabrizi.html

https://telegram.me/iranboom_ir

قطعه «ابر مي بارد»

آواز: همايون شجريان
آهنگساز: سهراب پورناظري
شاعر: اميرخسرو دهلوي
تاريخ انتشار: ١٣٩٥ (نشر ايران گام)

@iranboom_ir

یاد آر  ز شمع  مرده یاد آر
اختر به سحر شمرده یاد آر
و خون هرگز نخسبد (کلیله و دمنه)
خون عشاق، نحفتست و نخسبد هرگز (مولانا جلال الدین بلخی)

@iranboom_ir

لالایی ها

نویسنده: پیرایه یغمایی

«لالايی» نخستين پيمان آهنگين و شاعرانه ای است که ميان مادر و کودک بسته می شود. رشته ای است، نا مریی که از لب های مادر تا گوش های کودک می پويد و تأثير جادويی آن خواب ژرف و آرامی است که کودک را فرا می گيرد. رشته ای که حامل آرمان ها و آرزوهای صادقانه و بی وسواس مادر است و تکان های دمادم گاهواره بر آن رنگی از توازن و تکرار می زند. و اين آرزوها آنچنان بی تشويش و ساده بيان می شوند که ذهن شنونده در اينکه آنها آرزو هستند يا واقعيت، بی تصميم و سر گردان می ماند. انگار که مادر با تمامی قلبش می خواهد که بشود و می شود و حتا گاه خدا هم در برابر اين شدن در می ماند .
«لالايی» ها در حقيقت ادبيات شفاهی هر سرزمينی هستند، چرا که هيچ مادری آنها را از روی نوشته نمی خواند و همه ی مادران بی آنکه بدانند از کجا و چگونه، آنها را می دانند. انگار دانستن لالايی و لحن ويژه ی آن – از روز نخست - برای روان زن تدارک ديده شده.
زن اگر مادر باشد يا نباشد، لالايی و لحن زمزمه ی آن را بلد است و اگر زنی که مادر نيست در خواندن آنها درنگ می کند، برای اين است که بهانه ی اصلی خواندن را فراهم نمی بيند، اما بی گمان اگر همان زن بر گاهواره ی کودکی بنشيند، بی داشتن تجربه ی قبلی، بدون اينکه از زمينه ی شعر و آهنگ خارج شود، آنها را به کمال زمزمه می کند. گوِيی که روان مادرانه از همان آغاز کودکی، به زن حکم می کند که گوشه ای از ذهنش را برای فراگيری اين ترانه های ساده، سفيد بگذارد. شايد بتوان گفت که لالايی ها طيف های رنگارنگی از آرزوها، گلايه ها و نيايش های معصومانه ی مادرانه هستند که سينه به سينه و دهان به دهان از نسل های پيشين گذشته تا به امروزيان رسيده و هنوز هم که هنوز است، طراوت و تازگی خود را حفظ کرده اند، به گونه ای که تا کنون هيچ ترانه ی ديگری نتوانسته جایشان را بگيرد.
در حقيقت لالايی ها – اين دير پا ترين ترانه های فولکلوريک - آغاز گاه ادبيات زنانه در پای گاهواره ها هستند که قدمت شان ديگر تاريخی نيست، بلکه باستان شناختی است .
از دو بخشی که هنگام خواندن يک لالايی به دست می آيد؛ يعنی - آهنگ و شعر- آهنگ به کودک می رسد و شعر از آن ِ مادر است . زيرا آنچه از نظر شنيداری برای کودک گاهواره ای دارای بيشترين اعتبار است. ضرب آهنگ لالايی است، وگرنه همه می دانيم که شعر لالايی زبان فاخری ندارد و تازه اگر هم داشته باشد کودک گاهواره ای آن را دريافت نمی کند. تنها زمزمه و لحن گيرای مادر است که کودک را محظوظ می کند و او را می خواباند. مادر چه خوش صدا باشد و چه نباشد؛ کودک با زمزمه ی او الفتی به هم می زند و لحن او چون جويباری در گوش های کوچکش حظ ّ و طراوت می ريزد.
از طرفی ديگر تجربه نشان می دهد که کودکان با اين که با لالايی بزرگ می شوند، هرگز شعر آن را ياد نمی گيرند و کلا ًذهن خود را موظف به فراگيری لالايی نمی کنند و زمانی هم که به حرف می آيند، هرگز لالايی را به عنوان ابزار خيال خود به کار نمی گيرند. حتا دختران هم هنگام خواباندن عروسک خود، برايش لالايی نمی خوانند بلکه بيشتر سعی دارند که روی او را بپوشانند و به او امنيت بدهند. زيرا در هنگام بازی بيشتر می خواهند عروسک را در يابند، نه اينکه او را بخوابانند . اما اگر همين دخترکان بخواهند خواهر يا برادر کوچک تر خود را بخوابانند، بر اساس داشتن روان اسطوره ای مادرانه - حتما ً برايش لالايی می خوانند.

دنباله نوشتار:
http://www.iranboom.ir/iranshahr/jostar/3479-lalae.html

@iranboom_ir

۶ سال پیش در ۲۹ آبان ۱۳۹۷، انور خامه‌ای (زاده ۲۹ اسفند ۱۲۹۵ تهران، درگذشت ۲۹ آبان ۱۳۹۷ کرج) سیاستمدار، اقتصاددان، جامعه‌شناس، نویسنده و مترجم ایرانی در ۱۰۲ سالگی درگذشت.

@iranboom_ir

۱۹ سال پیش در ۲۹ آبان ۱۳۸۴، منوچهر آتشی ـ شاعر و چهره‌ی ماندگار ادبیات ـ درگذشت.

@iranboom_ir

۲۹ آبان ماه، زادروز استاد غلامرضا رشید یاسمی است.
یادش گرامی باد.

@iranboom_ir

غلامرضا رشید یاسِمی گوران (۲۹ آبان ۱۲۷۵، گهواره کرمانشاه – ۱۸ اردیبهشت ۱۳۳۰، تهران) مشهور به رشید یاسِمی، نویسنده، مورخ، مترجم و شاعر ایرانی بود.
یادش گرامی باد
@IRANBOOM_IR

فهرست آثار (تألیف و تصحیح)

احوال ابن یمین، ۱۳۰۴
اندرزنامه اسدی طوسی (تصحیح)، ۱۳۰۴
سلامان و آبسال جامی (تصحیح)، ۱۳۰۶
نصایح فردوسی، ۱۳۰۷
قانون اخلاق، ۱۳۰۷
دیوان هاتف اصفهانی (تصحیح)، ۱۳۰۷
تاریخ ملل و نحل، ۱۳۱۵
کرد و پیوستگی نژادی و تاریخی او
ادبیات معاصر (ذیل بر ترجمهٔ جلد چهارم تاریخ ادبی ایران ادوارد براون)، ۱۳۱۶
دیوان مسعود سعد سلمان (تصحیح)، ۱۳۱۸
تاریخ مختصر ایران
دیوان اشعار، ۱۳۳۶

کتاب
ایران در زمان ساسانیان
تاریخ مختصر ایران
تاریخ ملل ونحل
آیین نگارش تاریخ، ۱۳۱۶

ترجمه‌ها
«تاریخ قرن هیجدهم، انقلاب کبیر فرانسه و امپراتوری ناپلئون»، آلبر ماله و ژول ایزاک، ۱۳۱۰
«تاریخ ادبیات ایران»، ادوارد براون، جلد چهارم از صفویه تا عصر حاضر ۱۳۱۶
«ایران در زمان ساسانیان»، آرتور کریستنسن، ۱۳۱۷
«چنگیز خان»، هارولد لمب، ۱۳۱۳
«تاریخچهٔ نادرشاه»، مینورسکی، ۱۳۱۳
رمان «شاگرد (دیسیپل)» از پل بورژه
«آیین دوست‌یابی»، دیل کارنگی، ۱۳۲۰
«نصایح»، اپیکتتوس حکیم
تئاتر «انوش (منظوم)»
«اندرز اوشنرداناک» (از زبان پهلوی)
«اندرز آذرباد مهراسپندان» (از پهلوی)
«ارداویراف‌نامه» (از زبان پهلوی)

https://t.me/iranboom_ir/31789

محمد علی سپانلو (۲۹ آبان ۱۳۱۹ در تهران - ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۴ در تهران) شاعر، روزنامه‌نگار، منتقد ادبی و مترجم ایرانی بود.
یادش گرامی باد.

محمدعلی سپانلو؛ از زندگی تا مرگ

 «رگبارها»، «پیاده‌روها»، «سندباد غایب»، «هجوم»، «نبض وطنم را می‌گیرم»، «خانم‌زمان»، «تبعید در وطن»، «ساعت امید»، «خیابان‌ها، بیابان‌ها»، «فیروزه‌ در غبار»، «پاییز در بزرگراه»، «ژالیزیانا»، «کاشف از یادرفته‌ها» و «قایق‌سواری در تهران» از مجموعه‌ شعرهای این شاعرند.

همچنین ترجمه‌ «آن‌ها به اسب‌ها شلیک می‌کنند» نوشته‌ هوراس مک‌کوی، «مقلدها» نوشته‌ گراهام گرین، «شهربندان» و «عادل‌ها» نوشته‌ آلبر کامو، «کودکی یک رییس» نوشته‌ ژان پل سارتر، «دهلیز وپلکان» شعرهای یانیس ریتسوس و «گیوم آپولینر در آیینه‌ آثارش» - شعرها و زندگی‌نامه‌ گیوم آپولینر - از دیگر آثار منتشرشده‌ او هستند.

«چهار شاعر آزادی» (زندگی و احوال چهار شاعر عصر مشروطه؛ عارف قزوینی، میرزاده عشقی، ملک‌الشعرا بهار، فرخی یزدی) دیگر کتاب این پژوهشگر است.

محمدعلی سپانلو که در سال‌های دور تجربه حضور در فیلم‌های «آرامش در حضور دیگران» (ناصر تقوایی / 1351)، «ستارخان» (علی حاتمی / 1351) و «شناسایی» (محمدرضا اعلامی / 1366) راداشت در سال 1380 هم در فیلم «رخساره» امیر قویدل به ایفای نقش پرداخت.

#محمد_علی_سپانلو ، شاعر، پژوهشگر و مترجم پیشکسوت، شامگاه دوشنبه ۲۱ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۴ در بیمارستان درگذشت.

دنباله نوشتار:
https://www.iranboom.ir/nam-avaran/49-bozorgan/15550-mohammad-ali-sepanlo-az-zendegi-ta-marg.html

@iranboom_ir

۸۹ سال پیش در ۲۹ آبان ۱۳۱۴، حسن پیرنیا (مشیرالدّوله) ـ تاریخدان، وزیر و سیاستمدار دوره‌ی قاجار ـ درگذشت.

@iranboom_ir

سالروز درگذشت صمد موحد، نویسنده، پژوهشگر و مصحح

صمد دیلمقانی موحد (۳ خرداد ۱۳۱۵ – ۲۷ آبان ۱۴۰۲) نامدار به صمد موحّد فیلسوف، نویسنده، پژوهشگر فلسفه و عرفان و مصحح آثار عرفانی و ادبی بود. موحد نخستین مدیرِ بخش فلسفه و عضو شورای عالی علمی مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. او را از «سرآمدان عرفان‌پژوهی» در روزگار معاصر و «یکی از استوانه‌های ادبیات عرفانی ایران» دانسته‌اند.

او از شاگردان محمود هومن در دانش‌سرای عالی بود و سال‌ها به‌عنوان استاد فلسفه و عرفان در دانشگاه‌های گوناگون، همچون دانشگاه خوارزمی به تدریس پرداخت.
از جمله آثار و تصحیح‌های او می‌توان به «کوی طریقت» ، «فصوص الحکم»، «نگاهی به سرچشمه حکمت اشراق و مفهوم‌های بنیادی آن»، «عارفی با دو چهره؛ سیری در احوال و آثار محمود شبستری»، «گلشن راز»، «گوهر مراد»، «کلید سعادت: گزیده اخلاق ناصری»، «مجموعه آثار شیخ محمود شبستری»، «تحفه العالم و ذیل التحفه» اشاره کرد.

@iranboom_ir

کتابفروشی  150 ساله ی تهران در کجاست ؟

به تازگی،  گزارشگران یک خبرگزاری از  کتابفروشی اسلامیه ، کتابفروشی ای که 150 سال پیش در تهران کار خود را آغاز کرد ، گزارشی تهیه کرده اند  که خواندن آن ، به ویژه برای جوانان ، بسیار ارزشمند است و  آنها را با پیشینه ی کار  کتابفروشی در ایران دویست سال گذشته و دشواری های آن آشنا می کند .
http://iranchehr.com/?p=9431

@iranboom_ir

سلطانیه کارگاه تبدیل مهاجمان خونریز به مردم متمدن بود!
https://t.me/iranboom_ir/33724

جا داشت که اطلاعات بیشتری از این بنای عظیم که برخی از باستان‎شناسان و پژوهشگران، هم‏چون پرفسور پوپ، آن را الگوی ساختن بنای معروف تاج محل می‎دانند، عرضه می‎شد. اهمیت این بنا تا بدان اندازه است که یونسکو در سال 2005 آن را که قدیمی‎ترین نمونه‎ی موجود از گنبد‎های دولایه در جهان است، در فهرست آثار جهانی ثبت کرد.
اما اهمیت بنای سلطانیه فقط در این نیست که گنبد با شکوه آن در ارتفاع 50 متری یک عمارت هشت گوش قرار گرفته و تزئینات داخلی آن، کاشی‎کاری‎ها و بناهای جنبی‎اش، هر کدام نشان دهنده‎ی بخشی از هنر و فرهنگ پربار ایرانی است، بلکه این بنا گواه ارزشمندی است که فرهنگ و تمدن ایران چگونه از بیابان گردان چادرنشین و جنگ سالاران خون‎ریز، مردمی با فرهنگ، هنردوست و نرم خو می‎سازد.
مرور تاریخ و مراحل ساخت بنای سلطانیه و واکاوی شخصیت بانیان آن، این  واقعیت را به روشنی در برابر دیدگان ما قرار می‎دهد. برای پی بردن به این واقعیت، ابتدا پیشینه‎ی تاریخی محلی را که بنای سلطانیه در آن قرار دارد،  به نقل از خبر‎گزاری میراث فرهنگی ذکر می‎کنیم و در پی آن، چگونگی ساختن این بنای عظیم و بناهای از بین رفته‎ی پیرامون آن را شرح می‎دهیم.
بر اساس اطلاعات موجود در کتیبه‎هایی که از پادشاهان آشور به دست آمده، منطقه‎ای که سلطانیه‎ در آن قرار دارد، در قرن هشتم قبل از میلاد محل سکونت طایفه جنگاور ساکاراتی‎ها بوده و در عهد فرمانروایان ماد به اسم «اریباد» خوانده می‎شده است. پارت‎ها نیز آن را به نام نخستین پادشاه خود «ارساس» می‎نامیدند.
تا پیش از تسلط مغول، سلطانیه به نام «نیزآگامبی» و «شرویاز» نیز معروف بوده است. قبل از حمله مغول در سلطانیه فعلی ساختمان وجود نداشته و این ناحیه مرغزار و چمنزار بوده است. سلاطین مغول پس از استقرار در ایران و پایتخت قرار دادن تبریز، به مرور، برای شکار و گذرانیدن تابستان به این دشت سبز می‎آمدند و با برافراشتن چادرها، دوره‎ی استراحت تابستانی را در آنجا سپری می‎کردند. به همین دلیل این محل «قنقواولانک» یا «ایقرئولن»، یعنی چمنزار یا شکار‎گاه شاهین نیز نامیده می‎شد. پادشاهان بعدی مغول به دلیل خوش آب و هوا بودن این مکان، تصمیم به بنای ساختمان‎هایی برای اسکان خود و لشکریان و اطرافیانشان گرفتند.
این برنامه در زمانی اوج گرفت که ارغون‎خان، پسر آباخان، چهارمین ایلخان مغول، بر اریکه سلطنت تکیه زد و تصمیم گرفت که در محل فعلی سلطانیه که دشتی وسیع و سرسبز بود. شهری بنا کند. لذا دستور داد تا قطعه‎ای که دور باروی آن 12 هزار گام باشد از سنگ تراشیده بسازند. برای ساختن این قلعه هزاران نفر از معماران و هنرمندان از تبریز به این منطقه آمدند. ارغون‎خان پس از آغاز بنای قلعه، در حالی که هنوز نیمه کاره بود، در آن مسکن گزید، اما به سال 691 هجری درگذشت. پسر و جانشین او، غازان‎خان ابتدا تصمیم به بازسازی بخش نیمه‎ تمام گرفت، ولی از انجام این کار منصرف شد و تبریز را به پایتختی برگزید. در سال 702 هجری، با به حکومت رسیدن اولجایتو، یا همان سلطان محمد خدابنده که برادر غازان ‎خان بود، وی دستور داد در محل سلطانیه فعلی شهری بسازند که دور آن 30 هزار گام باشد. عرض دیوار‎های شهر به اندازه‎ای بود که چهار سوار به آسانی می‎توانستند در کنار هم روی آن حرکت کنند. سلطان ایلخانی پس از طرح شهر سلطانیه امر کرد تا آرامگاهی با عظمت برایش بسازند و آن را «ابواب البر» نامید. سلطان ایلخانی برای انجام این کار تمام هنرمندان و صنعتگران و تجار ایران را به شهر سلطانیه کوچ داد و برای اسکان آن‌ها جا و مکان مناسبی ساخت.
در سال 710 هجری قمری کار ساختمان شهر سلطانیه پایان یافت و به این مناسبت سلطان مغول جشن مفصلی بر پا کرد و این شهر را سلطانیه یا سلطان چمان (سلطان‎نشین) نامید. از این زمان به بعد، با توجه وافری که سلطان محمد خدابنده به پایتخت جدید خود داشت، این شهر بعد از تبریز بزرگترین شهر امپراطوری وسیع ایلخانی به شمار می‎رفت. پس از مرگ سلطان در سال 716  هجری، 14 هزار خانوار از هنرمندان و صنعتگران و تجاری که از نقاط مختلف کشور به آنجا کوچ داده شده بودند شهر سلطانیه را که پایتخت رسمی پادشاهان مغول بود ترک کردند. از همین زمان بودکه شهر از رونق افتاد و رو به زوال رفت.
در دوره‎ تیموریان با حملات متوالی امیر تیمورگورگانی در سال 786 هجری ضربه‎ای مهلک به پیکر سلطانیه وارد آمد و این شهر مورد قتل و غارت تیمور و سپاهیانش قرار گرفت. به همین دلیل بود که شهر از سکنه خالی و بسیاری از ابنه و آثار شهر نابود شد.

دنباله نوشتار:
http://www.iranboom.ir/tarikh/tarikhe-eslami/2142-

@iranboom_ir