Ородьумаан кэпсээннэрэ.

Дьүкээбил суһума оонньуурун манаан туран көрөллөр. Араас өҥнөөх дьэрэкээн уоттар дьиримнииллэрэ кэрэ көстүү буоллаҕа. Эвина убайдарын кытта илим үтүһэргэ эмиэ сылдьыһара.

Бөһүөлэккэ интернатка олорон үөрэммитэ. Тыа кыыһа буолан, уопсай баанньыкка сылдьартан кыбыстара. Колготка диэни кэтэ үөрэммэтэх буолан, суулуу тутан баран, кистии анньан кэбиһэрэ. Былааччыйаны сөбүлээбэккэ, ыстааныгар бөскөччү уктан кэбиһэрэ. Ону оҕолор муодаргыы көрөллөрө.

Дьыл - хонук. Эвина улаатан үөрэхтээх киһи буолан, кынат үүннэринэн көппүтэ. Үлэҕэ эриллэн - мускуллан, ыарахан оҕо сааһын санаан үөһээ тыынна. Эвина төрөөбүт эбээнин тыла сүтэн эрэриттэн санааргыыр. Төрүт омугун тыла умнубатын наадатыгар кыралаан да буоллар үлэ ыытар. Убайдара барахсаттар билигин сорохторо суохтар.
Эвина үөс сиргэ көһөн, тапталлаах киһитин көрсөн, сүрэхтэрин холбообуттара, оҕоломмуттара. Дьон кэминэн олороллор.
Эвина киһиэхэ үтүөнү оннооҕор хотой баҕарар эбитин, оҕо сылдьан билбитэ . Туох барыта үтүөнэн төннөр.

Эвина Васильевна экономист идэлээх. Кэлин менеджер социально культурной , деятельности. АГИКИны эбии үөрэммитэ. Онтон СВФУ га педагог дополнительного образование диэн салаатын үөрэнэн бүтэрбитэ. Кини кэргэнэ эмиэ улуус баһылыгын солбуйааччытынан үлэлиир. Онон кэпсээммит дьоруойа, оҕо сылдьан тымныы тыйыс дойдуга, көс эбээн норуотун эриирдээх - мускуурдаах олоҕун, этинэн - хаанынан билэн ааспыт кырачаан Эвина, улаатан үөрэхтээх киһи буолан төрдүн ууһун утумнаан, салҕааччы далбар хотун буолбутунан эҕэрдэ. Кини сыдьааннара эмиэ үүнэ - саҋда чэчирии турдуннар.

*Ородьумаан*

28.02.2024.

Эвина кыысчаан бу ыаллар күҥҥэ көрбүт соҕотох кыыстара. Түөрт убайдааҕыттан үксүн кыра убайын Арканины, батыһан саппай уопса сылдьар. Эвина саҥа төрөөбүт тугуттары таптаан ымманыйар.
Аҕалара уолаттарын, маннык тыйыс дойдуга тулуурдаах хоһуун дьон буола улааталларыгар уһуйар. Эр дьон эрэ буолуо дуо. Маннык тыйыс усулуобуйаҕа дьахталлара да үлэлэрэ үгүс. Таба астааһыныгар тиийэ үлэлэһэн, таба тириитин имитэн таҥастыырга. Тордох уҥуоҕун туруоран таба тириитинэн бүрүйэргэ. Сайыҥҥы илуму да оҥорон, кыстыыр да таҥастарын тигэн, түбүктээх үлэ кинилэргэ эмиэ сүктэриллэр.
Эвина кыра да буоллар барытыгар, илии атах буолан көмөлөһөр. Оскуолаҕа киирэн үөрэнэн киэҥ сирдэри ,улахан куораттары көрүөн баҕарар.
Таба муоһа хас лабаалааҕын ааҕа үөрэннэ. Кыысчаан ойуулаах кинигэлэри көрдөҕүнэ, улаатарын саныыр. " Маннык самолетунан көтүөм, поеһынан айанныам " диэн баҕа санаатын ыраланар.

- Убаай эн улааттаххына ким буолуоххунуй? - кыысчаан убайыттан Арканиттан ыйытар.

- Мин улааттахпына элбэх табалаах баай киһи буолуом.

- Ээ эмиэ таба дуо? Уонна манна син биир олороҕун дуо? Биир кэм онно - манна көһө сылдьаҕын. Уларыйыы суох дуо?

- Чэ баҕар маҕаһыыннаах атыыһыт буолуом. Уонна манна эбээн оҕолоругар минньигэс аһы эҥин сороҕор босхо да түҥэтиэм - Аркани уолчаан хараҕа чаҕылыйар.Оҕо барахсан оччотооҕу олоҕунан көрөн, сыаналыыр буоллаҕа.

- Мин улааттахпына куорат диэки барыам. Учуутал ду быраас дуу буолуом.

- Бары улаатан баран хааллаххытына ким табаһыттыыр?

- Син биир кэлиэм дии. Манна быраас аҕыйах. Ол иһин дьон бөҕө ыалдьар. Ону эмтиэххэ эмиэ наада - диэн, оҕолор ыра санааларын кэпсэтэллэр. Кинилэр санааларыгар улааталлара отой ыраах курдуга.

**
Арай биир сарсыарда, Эвиналаах Аркани утуйан турбуттара, убайдарын кытта ийэлэрэ, көһөөрү туран хомуммуттара ырааппыт. " Сааскы мотуох уута ылан эрэр " диэтилэр. Аҕалара олохтон туораабыт буолан, барытын улахан убайдара дьаһайар.

Хомунан көһөн, үрэх баһын бата, сорох табаларын көтөл сыарҕаҕа холбонон сууртарыгар, тордох ураҕастарын хаалларан бардылар, бу сиргэ эһиил биирдэ эргиллэллэр, хаптаҕай таас анныгар Хотугу сулус сурунаал хаҕыгар мотуох кэлбитин, уу сүнньэ уларыйбытын, суруйан тааһынан, баттатан хааллардылар.
Хаар уута эрдэ киирбит диэн буолла .Оҕолор ийэлэрэ ,убайдара баар буоланнар, эрэх - турах сананаллар. онон туохтан да мээнэ куттамматтар.
Араас моһоллоох сирдэри ааһан, сүүрүктээх үрэхтэри туораан, айаннаан син таба мэчирэҥнээх сири булан, тохтоон олохсуйдулар.

Оҕолор футбол мээчигэ хостоон, тэбиэлии оонньууллар. Эвиналаах Аркани улахан убайдарын үүйэ - хаайа тутан ардыгар лапта оонньууллар. Ол эрээри сороҕор, убайдара табаларын көрө бараллар. Сорохторо бултууллар. Ол иһин мэлдьи күн солото суохтар. Эвина үксүн кыра убайын Арканины кытта оонньуур.
Арай биирдэ аһынан быстарбыт кэмнэригэр, халлааҥҥа хотой саҥата чыҥырҕаата. Эвина көрө түспүтэ, хотой кыыл түһээри элиэтиир. Кыысчаан сүрэх баастаах буолан куттанна. Арай хотой үөһээттэн туоҕу эрэ бырахта. Аркани сүүрэн тиийэн көрбүтэ куобах эбит. Хотой кинилэргэ кэһии аҕалбыт. Онуоха ийэлэрэ хардатын, хаппыт таба сыатын илдьэн ууруҥ диэтэ.
Хайа сүүнэ көтөрө,хомпоруун хотой оҕолорун быыһаабыттарыгар махтаммыта дуу. Эбэтэр били доллуотун тоһуппут хотой улаатан, киниэхэ көмөлөспүт оҕолорго кэһиитин аҕалбыта дуу? Төһөтүн да иһин дьикти көстүүнү оҕолор сөхтүлэр.

Кэнники бултуйдахтарына эбэтэр, таба идэһэлэннэхтэринэ оҕолор хотойго өлүүлээн, иһиттэн, очоҕоһуттан бэрсэр буоллулар. Устунан хотой убанан кинилэргэ үөрэннэ. Көстөхтөрүнэ эмиэ баар буолар. Кэнники табаларын мээнэ бөрө да тардыбат буолла. Хотой убайдарыгар көмөлөһөн, бөрөлөр ханан баалларын, үөһээттэн көрөн, сирдээн илдьэн бултатар. Эбэтэр табаларга түһээри гыннахтарына, бөрөлөрү бэйэтэ кыйдыыр.

Уон икки сааһын туолуута Эвина эр киһи үлэтин тэҥҥэ үлэлэһэр буолбута, онтон кэнники убайдарын кытта тэҥҥэ бултаһар этэ. Ботуруону бэйэтэ ииттэргэ үөрэммитэ. Убайдара Эвинаҕа уон алталаах сааны анаабыттара, онон убайдарын кытта кустаһа барсара. Саас мончуук оҥостор этилэр. Кыысчаан бастакы куһун ытан баран үөрбүтүн эриэхсит. Эвина айылҕаҕа сылдьарын сөбүлүүр.

*Хотой кэhиитэ*

(Дьиҥнээх олохтон)

Саха сирин уһук хоту Верхоянскай район. Дьарҕаалаах нэһилиэгэ. Киидьимбэ үрэх баhа1971 сыл. Хоһуун дьонноох хоту дойду дьоно, олохтоох эбээннэр таба лабыктатын батыһан ,көһө сылдьар олохтоохтор. Суол - иис айанныырга ыарахан буолан ,маҕаһыыҥҥа табаар ас - таҥас да кэлэрэ кырыымчык. Ол да буоллар олохтоох эбээннэр, үөрүйэх муҥутаан онно улаханнык кыһамматтар. Бултаан , балыктаан айахтарын булуналлар. Таба үүтүнэн кээбээл оҥостоллор. Чубуку оҕотун бултаатахтарына, куртаҕын хатаран илдьэ сылдьан таба үүтүгэр куталлар, хойуннаран тохтубат буоллаҕына, айаҥҥа илдьэ сылдьан үүт оҥостоллор. Аныгы улахан атыыр чубуку тээһэҥкэтин, мөһөөччүгэр иһит оностон айанныырга да өстүөкүлэ иһиттээҕэр ордук. Бэйэлэрэ hудараай ис сыатыгар, буспут бурдугунан кофе курдук оҥостоллор. Эти чараас гына тэлэн тууһаан hорчоо онорон чипсы курдук сии сылдьаллар. Биллэн турар оҕолор минньигэс аһы, сакалааты ,бирээнньиги сиэхтэрин баҕараллара кэмнээх буолуо дуо. Биирдэ эмит дьаамсык атынан таhаҕас аҕаллаҕына, бырааһынньык курдук буолар. Ыраах сындалҕаннаах айаҥҥа кэлбит ас, син биир сороҕо алдьанан кэлэр. Мүөттээх кэмпиэт суута алдьанан, мүөтэ тохтубут буоллаҕына да оҕолор барахсаттар, сиэн баран суутун тылларынан ньэлбээн, салаан кэбиһэллэр. Соҕурууттан кэлэр таһаҕас оннук күндү буолар.

Сайын. Уучахтаах дьон көһөн иһэллэр. Уучах сыарҕатыгар икки эмдэй сэмдэй ,араа - бараа саастаах кыыстаах уолчаан, сыарҕаҕа олорсон иһэллэр. Табаһыттар ыстааданы үүрэр саҥалара иһиллэр. Төттөрү - таары көһөр манан аҕай буолбатах. Үлэтэ элбэх. Оҕолор ийэлэригэр көмөлөһөн тордох тардаллар. Кулуһун отторго мас бэлэмнииллэр.Эвина алта саастаах кыысчаан, убайа икки сылынан аҕа ,аата Аркани диэн. Оҕолор быыстарыгар ойуулаах сурунаал көрөллөр, ааҕаллар. Хабар сиргэ араадьыйа хаптаран истэллэр. Онон бу оҕолор сатыыллара диэн итинэн бүтэр. Ийэлэрэ Гэвургэ остуоруйа кэпсиирэ үчүгэйин эриэхсит. Киэһэ буолла да " остуоруйата кэпсээ " диэн ийэлэрин үүйэ - хаайа туталлар.

Арай биирдэ оҕолор хайа үрдүгэр тахсан, хотой уйатын буллулар. Хотой уйатыгар сохсоллон олоро түһэн баран, ханна эрэ көтөн күпсүйдэ. Оҕолор онуоха саһан турбут таастарыттан быган хотой уйатын өҥөйдүлэр. Түүлэнэ илик икки кыра хотойчооннор бааллар. Оҕолор, үөнү көйүүрү тутан хотой оҕолорун аһаталлар. Күн аайы ону ыаһах оҥоһуннулар. Таба астаан сиэтэхтэринэ, онтон очоҕоһуттан эҥин элийэ быһан, дьонноруттан кистээн хотой оҕолоругар илдьэллэр. Бопсуохтара диэн дьонноругар кэпсээбэттэр. Оҕолор бүгүн эмиэ хотой уйатыгар бардылар. Айана син тэйиччи буолан, үтүллүбүт эмис таарбаҕан этин өйүө оҥостон, илдьэ бардылар. Таба үүтүнэн оҥоһуллубут чээбээл ыллылар. Көмүстээх үрүйэни нөҥүөлээн Хайаҕа ыттан хотой уйатыгар кэллилэр. Арай көрбүттэрэ биир, хотой оҕото аллараа түспүт. Даллаахтыырыгар тааска доллуотун тоһуппут. Эвина синньигэс талах лабаатын тоһутан, былааччыйатын тэллэҕиттэн синньигэс гына, таҥас тыыран хотойук доллуотун бобо баайда. Уонна уйатыгар укта. Иккис хотой аһаары айаҕын аппаҥнатар. Оҕолор иккиэннэрин аһаттылар.
Эмискэ үлүгэр хотой көтөн күпсүйэн кэллэ. Киһи куйахата күүрүөх чыҥырҕаабытынан, Арканины дэгиэ тыҥыраҕынан кытаахтаан өрө көтөн эрдэҕинэ, балтыта Эвина сарылаабытынан хотойу тааһынан тамнаата, онуоха өс киирбэх ыһыктан кэбистэ. Уол охторугар илиитин эчэттэ. Ыарыытыттан сирэйин мырдыччы туттар да ытаабата. Иккиэн хотойтон куотан, мастар быыстарыгар түстүлэр.
Дьиэлэригэр кэлбиттэригэр, дьонноро ыйыта тоһуйдулар.

- Ханна сырыттыгыт? Бу уол ханна эчэйдэ? - убайдара Буовандьа ыйыта тоһуйда.

- Биир уучаҕы айааһаары охтон ,илиибин өлөрдүм - диэн Аркани эппитин итэҕэйбэтилэр. Онуоха оҕолор кырдьыгынан кэпсээтилэр.

- Оттомо суох оҕолоруй! Тоҕо онно баран хотой уйатыгар ытынныгыт?! Орой мэниги хотой оройгун тобулуо этэ! - диэн аны улахан убайдара дьорҕойдо.

- Оо оҕобун хотой кытаахтаан илдьэ бара сыспыт дии - ийэтэ айманна. Оҕотун кууһан төбөтүн имэрийэр - уонна онно барымаҥ сөп дуо тоойуом!

- Сөп - диэн Аркани уолчаан ытаары сыҥырҕыыр.

*Брюсли*

(Салгыыта)

Брюслины оҕо эрдэҕинэ Ип Ман диэн тренер Винчун диэн боевой искусствоҕа дьарыктаабыта. Онтон кэнники Брюсли бэйэтэ сайыннаран кунгфу, айкидо диэни киллэрбитэ. Ону кытайдар "Аан дойдуга биһиги кистэлэҥ приемнарбытын, аһаҕастык көрдөрдө! "диэн буруйдууллара. Суорума суоллаабыт төрүттэрэ, аҥардас ити туһуттан буолуон син диэн сабаҕалыыллар.
Улуу киһи Брюсли аҕыйах кэмҥэ олороору, элбэҕи ситиспитэ, кини айбыт приемнарын билигин айкидоҕа, джиу джитцуга, уонна быраабылата да суох киирсиигэ туһаналлар. Актердар киинэҕэ да туттар приемнара биир үксүн, Брюсли гиэниттэн төрүттээхтэр.

Жан Клод Вандамм да гиэнин көрдөххө, туттара - хаптара, күүрэрэ хаһыытыыра, ыгыстара син биир Бриюслиттан үтүктүү. Кини өссө олорбута буоллар, элбэҕи айыахтаах - тутуохтаах этэ.

Брюслины Америкаҕа киинэҕэ уһулларга ыҥырбыттара. Кытайдыы акценнаах саҥарарын ситэ өйдөөбөттөр да буоллар, син үөрэппиттэрэ.
Киинэҕэ уһулларыгар кини тэбэрэ, охсоро түргэнэ сүрдээх этэ. Ол иһин сорох оонньуур каскадердар, ситэ успейдаабат буоланнар, сөбүлээбэт түгэннэрэ да баара. Холобура кэмигэр кыайан аһыттарбатахтарына сирэйгэ, быарга табыллар этилэр. Ол иһин арычча , бытааннык уһулларыгар көрдөспүттэрэ.

Чак Норрис диэн актер :" Бу диэн көннөрү киинэҕэ эрэ буоллаҕа дии, дьиҥнээх охсуһууга мин Брюслины охсуһан тулуппат буоллаҕым ! " диирэ.
Брюсли киинэҕэ эрэ оонньуур буолбатах, оҕо эрдэҕиттэн күүскэ дьарыктаммыт эр бэрдэ буоллаҕа. Чак Норриска мээнэ хотторбот буолуохтаах.
Дьиҥнээх охсуһууга даҕаны ,баламат күүс эрэ буолбакка өй санаа күүһэ, чыпчылҕан түгэнэ туттуу - хаптыы быһаарарын кини дакаастаабыта.

Холобура икки миэтэрэлээх, сүүстэн тахса киилэ ыйааһыннаах утарылаһааччы да буоллаҕына, Брюсли ханнык эрэ түгэҥҥэ икки тарбаҕынан хараҕын талбы таарыйан, көрбөт оҥордо да бүтүүтэ буоллаҕа. Киһини боҕутуннарар, хорук тымырын туочукатын таарыйан, эбэтэр ханнык эрэ тоноҕоһун тобулу охсору барытын үөрэттэхтэрэ.
Бэгэччэгиттэн харбаан ылан, илиитин эриҋдэ да нукус гына түһүөҕэ, ол кэмҥэ кэннигэр тахсан хабарҕатын эпсэри тардан, утуйар тымырын бобон, хаайда да ханна барыай.
Нууччалар : " Сила есть, ума не надо " диэн өс хоһооннорун курдук буолбатах буоллаҕа. Эбэтэр сирэйгэ охсубута буолан иһэн ,тобукка тэбиэҕэ. Аарыма амбаал өйдөөбөккө да хаалыаҕа.

Брюсли дракон номоҕун өрө тутар. Ол да иһин баҕар кытайдар билигин, дракон таҥаралаахтара буолуо.
Брюсли бииргэ дьарыктаммыт киһитигэр кэпсииринэн, арай биир мас кэрдээччи кытай киһитэ дракону көрсүбүт.
Дракону көрөн :" мин бу дракону туттахпына, өлөрдөхпүнэ аатырабын, байабын " дии санаабыт.
Онуоха дракон кини санаатын билбит. Уонна эппит.
" Мин эйигин билигин уотунан уһуурдахпына күлүҥ эрэ хаалыа! " диэбит. Онуоха киһи куттаммыт, уонна салгыы маһын кэрдэн киирэн барбыт. Ол кэрдэ турдаҕына арай сүгэтэ угуттан туллан, көтөн тиийэн дракону төбөтүгэр таппытыгар сууллан түспүт.
Уонна салгыы Брюсли кэпсээбэтэх. " Салгыы бэйэҥ токкуйдаа!" диэбит.

Онуоха атаһа " Ол аата улахан,күүстээх уонна уотунан уһуурарын иһин куттаммакка сатабыл наада дуо?" дии санаабыт. "Эбэтэр бэйэни сэнэнимиэххэ наада " диэбитэ буолуо.

Хаарыан Брюслины өссө да элбэҕи айа тутуох, көрдөрүөх киһини , аһара билиннэ - көһүннэ диэн эрдэ ииннээбиттэрэ, суорума суоллаабыттара. Киһи ситиһиитин ордугурҕааччы мөкү кэмэлдьилээх дьон, былыр да быйыл даҕаны бааллар.

Брюсли кэнниттэн уола Брендан Лины, аҕатын туйаҕын хатарыах уолун, эмиэ киинэҕэ уһулла сырыттаҕына, алҕас дэҥнээннэр эмиэ суох гыммыттара.
Ол да буоллар Брюсли аата суола үйэлэргэ хаалан, Аан дойду дьоно умнубат.


*Ородьумаан*


15.10.2024.

*Туруйа уонна Боҕурҕана*

Саха сиригэр саас, итии дойдуттан көтөрдөр кэлэллэригэр боҕурҕана, туруйаҕа көхсүгэр олорсон кэлэр. Онтон төттөрү олорсон барсар. Туруйа кэнники тулуйа сатаан баран, көтөрдөр мунньахтарыгар эппит:

-- Айака мин Боҕурҕананы уонна таспаппын, боҕуу оҥостубаппын ! Саатар проеһын да төлөөбөт. Мин кинини төттөрү таары таскайдыыр, эбээһинэһим буолбатах!

-- Бөгдьөйө сытыйан таһан абыраама ! Эн ырыганыҥ да бэрт. Эйигин кытта айаннаан дэлби сылайабын. Уонна эн миигин Саха сиригэр хаалларан, күрээн барбыт этиҥ дии. Хата дьон дьиэлэригэр кыстатан абыраабыттара. Сымнаҕас түүлээх кубаны кытта барсыам! - диир Боҕурҕана.

-- Эйиис ол эйигин туох өҥөҕөр мин таскайдыахтаахпыный! - диир Куба.

-- Оттон бэйэҥ көтөн барыаххын, оннооҕор бараах барар дии - диир Элиэ.

-- Кынатым кылгас кыайан ыраах көппөппүн.

-- Дэлби күскэччи уойан хаалан баран хантан көтүөй! - диир Туруйа.

-- Эйигин кытта көтөн айаннаан иһэммин, быккын сиэччим дии! Онтон атын өссө ырыаҥ этэ - диир Боҕурҕана Туруйаҕа.

-- Хаар хар,халявщик хата миигин кытта бараар - диир Тураах.

-- Фуу ! Аара собулҕаны тоҥсуйан хаһан тиийэҕин, сытыҥ сымарыҥ да бэрт. Өссө аара киһини " ыһык " оҥостоору соруйан этэр!

-- Талбаланар дии! Хомпоруун хотой ити Боҕурҕана дьылҕатын быһаар эрэ !- диир Тураах.

-- Боҕурҕана Мохсоҕолу кытта барыс - Хотой эрилис - турулус көрбөхтүүр.

-- Кэбиис. Мохсоҕол түргэнэ бэрт. Эмискэ сурулаатаҕына охтор буоллаҕым дии.

-- Оччоҕо кыталыктары кытта барыс !

-- Ээ ол кинилэр онно - манна тохтоон үҥкүүлүүллэрэ элбэҕэ бэрт.

-- Дьэ сатамматах боҕуу буолбут Боҕурҕана буолла. Барбакка манна сырыттын ээ. Кыаммат эрээри тоҕо онно - манна айанныыр баҕайыный ! - Чыыбыс баһын быһа илгистэр.

-- Миигин таҥара оннук айдаҕа дии. Үөһээ олорсон көтүһэн барсар гына. Бука диэн хаалларымаҥ миигин - Боҕурҕана көрдөһөр.

-- Баҕайыны заповедникка биэриҥ. Килиэккэҕэ хааллан олордун ! - Эһир этэр.

-- Аа ааҥх! Аааҥҥхх! Боҕурҕананы мин мэҥэһиннэрэн илдьэ барыам - Аҥыр таҥалайын таҥсынар.

-- Кэбиис. Аҥыры кытта барсыбаппын. Күнү быһа утуйан баран түүн көтөр. Түөкүн баҕайы. Мин хараҥаттан куттанабыын ! - Боҕурҕана сирэйин сабы туттар.

-- Оччоҕо миигин кытта барыс! - Хомпоруун Хотой этэр.

-- Кэбиис! Эн бөрөнү тиийэ бултуугун дии. Көхсүгүттэн мүччү туттан, аны бөрө айаҕар түһүөм!

-- Арба бу баклан Саха сирин аны буулаабыт үһүгүн дии. Бу Боҕурҕананы таскайдаа - Хотой соруйар.

-- Ээ мин суолу ииһи мээнэ билбэппин. Уонна аара ууга умсан балыктаан аһыам дии. Ити Боҕурҕанаҕыт дуу абааһыгыт дуу тимирэр буоллаҕа ! Уонна онно олохтоох булчуттар, балыксыттар ,мин балыктарын мээнэ бүтэрэрбин сөбүлээбэттэр. Саанан ытыалыахтара дии. Ону ити көтөргүт доруобунньуктан кыайан аһыттарар дуо? - Баклан этэр.

-- Оо. Айабыын...кэбиис. Мин Туруйабын кытта сылдьыыһыбын. Арба сахалар туруйаны ытыалаабаттар, өлөрбөттөр - диэн баран Боҕурҕана Туруйа көхсүгэр тахсан имэрийэр - Туруйа эн наһаа үчүгэйгин. Тумсуҥ субуруйан, атаҕыҥ көнөтө уһуна, отой кырасаабыссаҕын - диэбитигэр Туруйа үөрэн сөбүлэспит. Ол иһин боҕурҕана Туруйаҕа олорсон көтүһэр буолбут.

😂😂😂


*Ородьумаан*

16.10.2024

*Брюсли*

Брюслины 1973 сыллаахха олохтон туораабыт киһини, биһиги 90 сылларга, граница аһыллан видик диэннэр үөдүйбүттэригэр биирдэ көрөн билбиппит. Сэбиэскэй кэмҥэ биһиги кулууптарга, индийскэй киинэлэри көрөрбүт. Онно охсуһуутугар сутуруктара, миэтэрэ аҥара тиийэ илигинэ охтон түһэллэр, уонна сыҥаах тыаһа хаптаһыны таһыйар курдук тыастаах этэ. Онтон Брюсли киинэтэ барыта дьиҥнээх курдук. Омук сиригэр олох сайдыбытын, 90 сылларга биирдэ билбиппит.

Брюсли 1940 сыллаахха Америка холбоһуктаах Калифорния штатыгар ,Сан Франциско куоракка төрөөбүтэ.Линда диэн сырдык ыраас хааннаах кыыһы ойох ылан кыыстаах, уол оҕоломмуттара. Кыыһа Шеннон, уола Брендон диэн ааттаахтара. Уола Брендон хойут улаатан баран эмиэ киинэ актера буола үүммүтэ.

Биһиги сөбүлээн көрөр, номох буолбут Брюслибыт киинэҕэ эрэ оонньуур актер буолбатах, каратэны, кунгфуну төрүттээбит, күрэхтэһиилэргэ да кытта сылдьыбыт спортсмен буолар. Кини айбыт , баһылаабыт приемнарын, стиллэрин кэнники , Чак Норрис, Джеки Чан, Жан Клод Вандамм, Стивен Сигал курдук актердар туттар этилэр.
Брюсли төһө да Америкаҕа төрөөтөр - үөскээтэр, кытай хааннааҕын иһин кытайдар уруурҕаһан, бэйэлэрин киһилэринэн ааҕан, көҥөнөн былдьаһар да этилэр. Брюслины кытай тренерэ дьарыктаабыт буолан, кистэлэҥ приемнарын аһаҕастык атын омуктарга көрдөрдө диэн кытайдар сөбүлээбэт да этилэр. Брюсли айылҕаттан талааннаах буолан, сорох приемнары бэйэтэ айбыта. Холобура тарбаҕынан киһи түөһүн таарыйан туран, эмискэ ытыһынан охсон, киһини тиэрэ биэрэн түһэрэр этэ.
Өрө ыстанан баран, салгыҥҥа эргийэн үстэ, түөртэ тэбэрэ, нунчаканан теннистиирэ, этэргэ дылы, көтөн иһэр сахсырҕаны охсон, сутуругар сыһыарара. Аҥар илиитинэн , икки тарбаҕынан отжимание оҥороро, тарбаҕынан кока кола бааҥкатын дьөлү охсоро. Оччолорго кока кола бааҥката ньаалбаан этэ. Киинэҕэ уһулларыгар Брюсли олус түргэнник охсоро, ол иһин арычча бытаардан усталлара. Кини илиитэ үөн тылын курдук элэҥниирэ. Брюсли рекордун билигин, ким даҕаны куоһара илик.

1990 сылларга Брюсли киинэлэрэ үөдүйүөҕүттэн, Россия киинэлэрин охсуһуутун тэҥнээн көрөн, сонньуйар эрэ этибит. Сүүрбэччэ сылынан, олохтон хаалан иһэрбитин билбиппит. Сорох нэһилиэктэргэ дьиэтээҕи төлөпүөн киирэ да илигинэ, омуктарга компьютер, сотовай төлөпүөн диэн бэлиэр үөдүйбүт этэ.
Брюсли киинэлэрин көрөн, сымыйанан да буоллар дьарыктаммыта буоларбыт. Эргийэн тэбэн, эргийэн охсон.


" Каратэ диэн куоскаттан олоҕурбут үһү " эҥин диэн эрдэ истэр этибит. " Эс ама хайаан, оннук буолуой?! " дии саныырбыт. Онтон хас эмит сыл буолан баран көрбүппүт, Брюсли куоска курдук ньааҕыныы, ньааҕыныы охсор - тэбэр эбит. Граница сабыылаах эрдэҕинэ баҕар суругунан эҥин оннук сурах кэлэн тарҕаннаҕа. Баҕар тэлэбиисэр үөдүйэригэр сонуннарга Брюслины көрдөрөн ылбыттара буолуо. Ол иһин итинник сурах тарҕаннаҕа.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

21.09.2024.

Дьулурҕан хаһыат

https://dzulurgan.ru/2024/10/bivol-beterbiev/

*Көр - күлүү* 😂😂😂

Кус быта уонна, киһи быта көрсөн кэпсэппиттэр. Кус быта этэр:

-- Кустан киһиэхэ көһөммүн иэдэйдим.

-- Хайа тоҕоо? киһи хаана үчүгэй буоллаҕа дии. Киһи уонна дьиэҕэ хонор, ичигэскэ.

-- Киһи араас химикаты сиир эбит. Арыгыны иһэр,табаҕы тардар. Туох куһаҕаны сиэбэтий, испэтий барытын боруобалыыр. Уонна араас духуунан, одеколонунан ыстаран, киһини тумнаран, итирдэн кэбиһэр. Ол оннугар куска олорсон, соҕуруу дойдунан көҥүл, көччүйэ көтүһэ сылдьыбытым ордук эбит.

😂😂😂

Арай быт сахалартан күрээн баран истэҕинэ , таракаан көрсөн ыйыппыт.

-- Быт обургу ханна гаастаатыҥ? Эмиэ чэнчис буолан үүрэннэр, ньэрээхилэри көрдүү баран иһэҕин дуу?

-- Оннук. Олох сайдан сахалар ыраас бөҕө буолбуттар.
Ол иһин тутууга үлэлиир таджиктарга баран иһэбин. Быты сөбүлүүллэр үһү. Уонна саһарга түүлэрэ, бытыктара элбэх эбит.

-- Ээ сөп. Ыйытаар эрэ таракааҥҥа наадыйаллар дуо? диэн.

-- Сөп ыйытыам.

😂😂😂

Арай биир киһи дэлби быттыйан, ыксаан бытын кимиэхэ эрэ сыһыарыан баҕарбыт. Ол иһин киинэ театрыгар тиийэн, заалга биир арбайбыт баттахтаах, бытыктаах армян аттыгар олорбут. " Быттарым бу киһиэхэ көһөллөр ини. Арбайа сытыйан! Хойуу "тыалаахха"быттарым көһөллөр ини " диэн армянҥа сыстан испит. Төбөтүн сыһыаран өр олорбут. Онтон сыстаҥныырын билэн армяна эбии үлүһүйэн барбыт. " Эй ты че хочэшь дарагой? Иди ко мне мой Эммануэль" диэн имэҥнээхтик ботугураабыт, буутун эҥин туппахтаабыт. Онуоха Быттаах киһи, дьэ өйдөөн соһуйан ойон туран " Я тебе не Макрон!" диэт куота турбут.

" Дьэ быттарым баҕас армяҥҥа көстүлэр ини " дии санаабыт.
Онтон киэһэ утуйаары сыттаҕына арай, икки быт кулгааҕар тахсан кэпсэтэллэрин истибит.
" Биһиги биэс сүүс быт ротата, буоламмыт, ханнык эрэ быттары кытта кыргыстыбыт. Уонна үс тыһыынча быты билиэн ыллыбыт "

😂😂😂


*Ородьумаан*


10.09.2024.

*Булчут хараҕын далыгар*

(Сайдыы дуу кэхтии дуу)

Олохпут сайдан бултуурга араас техника, саа сэп ,туттар тэрил эгэлгэтэ баар буолла. Тайах да ханна даҕаны саһан туһа суох, дронунан ханна турарын үөһээттэн көрөллөр. Кыахтаах, биир үксүн тойон өттө бөртөлүөтүнэн да бултууллар. Аны куска хааска электроманок эгэлгэтэ баар. Чэпчэки да сыаналаах да маноктар бааллар. Кус да чуолаан, сыаналааҕынан ыҥырдахтарына кэлэн түһэр. Араас фанаардар, түүнүн күнүс курдук көрөр тэриллэр үөдүйдүлэр. Быһа түһэн эттэххэ куһу - хааһы, кыылы - сүөлү кыдыйарга усулуобуйа бөҕө. Ол эрээри эһэ олус элбээбитинэн сибээстээн, көҥүл көҕүрэтэн бултуур уураах тахса илик. Сорох дьон отоннуу да барыан саллар буолла. Тыатааҕылар дьиэ таһыгар хаамсаллар. Бырадьаак ыттар, тыатааҕылар олус элбээтилэр диэн хаарчахтыыр, көҕүрэтэр сокуон тахсара биллибэт. Хата иэгэйэр икки атахтааҕы, көҕүрэтэр курдуктар.

Дьэ кэпсээммитигэр киириэххэ.

*Тепловизор*

Байбааскы бүгүн кулааһайга айаатыы баран иһэр. Билигин сүүлэр кэмнэрэ. Аҕата туоһу эрийэн оҥорбут,үрэн айаатыыр тэрилэ билигин да баар. Дьиҥэр электроманокка, кулааһайы ыҥырар саҥа баар да буоллар, бэйэ ыҥырар тэрилин ордордо.
Үчүгэйэ диэн олох сайдан тепловизор диэннэрин атыыласпыта. Онтун боруобалыы баран иһэр. Тыынар тыыннааҕы хараҥаҕа, маҥхатан көрдөрөр. Урукку курдук сырдыйарын күүтэн баран олорбоккун, куһу, куобаҕы төһө баҕар кыргаҕын. Хараҥаҕа кинилэр эйигин көрбөт буоланнар, төһө баҕар чугас киирэҕин. Тыынар тыыннаах барыта, кутуйаҕар тииҋэ маҥхайан көстө сылдьар буоллахтара. Ол курдук Байбааскы саҥа ылбыт тэрилин астынан имэрийэн ылла.
Квадрациклынан айаннаан кэлэн, кулааһай суолун хайан көрдө. Хараҥа тыа быыһынан хаамыталыыр, айаатыыр. Ханна эрэ кулааһай хардатын биэрэн айаатаата, онуоха кини эмиэ ыҥырда. Оннук бэйэ бэйэлэрин ыҥырсан чугаһаатылар.
Кыыл чугаһаан иһэрин билэн Байбааскы долгуйан, сүрэҕин тэбэрэ кулгааҕар иһиллэр. Хараҥаҕа мас быыһынан туох эрэ маҥхаҥнаан, элэҥниирэ көстөр. Маһы тоһу үктээн тыаһыыра чугаһаата.
Кыыл маҥхайан лаппа көстөр буолбутун кэннэ, тыын сирин кыҥаан ытан хабылыннарда. Иккиһин ытан эрдэҕинэ арай кыыла киһилии кыланар курдук. Өйдөөн истибитэ киһи " ытымаа !" диэн ааттаһар саҥата эбит. Дьэ өйдөөн чугаһаан тиийбитэ, кырдьык киһи эбит. Эмиэ кини курдук тепловизордаах. Эмиэ кинини кулааһай дии санаан, кыҥаан " миннээн, миннээн" баран ытан эрдэҕинэ " кулааһайа" бэйэтин ыппыт.
Ону кэпсээбитигэр Байбааскы баттаҕа тура сыста. " Бэйэтэ кулааһай буола сыспыт дии. Арай ыппыт буоллун"

Үчүгэйэ диэн хата киһини таппатах. Буулдьа бэргэһэтин оройун хайы суруйан ааспыт.

Онон ити тепловизор диэннэрэ сэрэхтээх тэрил эбит. Чэпчэки сыаналаахтара, киһини, кыылы чуоккайа суох, көннөрү маҥхатан эрэ көрдөрөр.

*Ородьумаан*

Киһи көрдөстөҕүнэ куоластаабаккыт дии 😔
Соттордум

*Киһи киһи киһиттэн уратыта*

12 чааһа.

Ирина дойдутугар араас сурах тарҕаммытын истибитэ. Кыбыста быһыытыйан, санааҕа ылларан, дьонугар да эрийбэккэ сылдьар. Хата дьүөгэтин Полинаны көрсүбүтүгэр санаатын көтөхтө.

"Эн бэйэҥ олоххун бэйэҥ билэҕин. Кими таптыырыҥ бэйэҥ көҥүлүҥ буоллаҕа. " Таптаа да тайахтаахха, сөбүлээ да сүгэһэрдээххэ " диэн саха өһүн хоһооно баар " - дьүөгэтэ алы гынар.

" ...сөбүлээ да сүгэһэрдээххэ " диэн баар эбит диэ" - Ирина сахалыы тылы сэҥээрбэт этэ да буоллар маны сөбүлээтэ. " Кырдьык да өбүгэлэрбит олоххо баары көрөн эттэхтэрэ дии". Киһиэхэ санаатын көтөҕөрүгэр кыра да наада буоллаҕа. Истиҥ ө- иһирэх, киһини өйдүүр дьүөгэ баара үчүгэйиэн. Оксана курдук буолуо дуо - Ирина ис иһиттэн ымманыйа үөрэн кэллэ.
Сотору Дьулуһун кытта дойдуларыгар бардылар. Ирина уулуссаттан булан сууйан - тараан эр оҥостубут таптыыр киһитин, соруйан дэлби маанытык таҥыннарда. Парикмахерскайга баттаҕын эҥин кырыттаран, оҥоттордо. Этэргэ дылы " ытыаҕар диэри маанымсыйда" Мэктиэтигэр били, муода көрдөрөөччү уолаттар курдук буолбут. Уулуссанан иккиэн баран истэхтэринэ, оннооҕор нуучча кыргыттара көрөн ааһаллар. Ирина ону көрөн күнүүлүү саныыр.
" Эйигин аһара маанымсыттым дуу тугуй , кыргыттар көрөллөр дии. Арааһа төттөрү бомжаҥ таҥаһын кэтэрдииһибин " диэн иккиэн күлсэллэр.

" Кэбис уонна оннукка эрэ тиийбэтэх киһи. Эйиэхэ улахан махтал" - Дьулус эмиэ кыра оҕолуу көтөҕөн ылыахтыы кууһар.
" Кэбис Дьулустаан дьоннор көрөллөр дии".

" Көрдүннэр, биллиннэр. Өссө уулуссаҕа "таптыыбын" диэн үөгүлүүбүн дуо?

" Суох кэбис. Тиийиммэт киһи сылдьар диэхтэрэ " - иккиэн күлэ - үөрэ массыыналарыгар киирдилэр.
Сыаналаах " Лексус" массыына кэлэн ,Ирина дьонугар тохтоото.
Ыала дьон онтон - мантан өҥөҥнөһөллөр.

" Эрэ тоҕо бэрдэй мааныта. Отой да умнаһыкка майгыннаабат "

" Сымыйа сурах ини. Ону - маны итэҕэйэҕит !"- диэн ботур - итир кэпсэтэллэр.

Кэнники баҕатын хоту Дьулуска, Ирина уол оҕону төрөттө.
Баҕалаах оҕолоро күн сирин көрөн, күннэрэ - ыйдара кининэн тахсар.
Дьулус ааспыт эрэйдээх - буруйдаах олоҕун санаан үөһэ тыынар. Уола үүт үкчү, кини оҕо эрдэҕинээҕи түспүт хаартыскатыгар курдук.
Ийэтэ кинини тоҕо бырахпытын, улаханнык саныы барбат этэ." Ама маннык бэйэлээх оҕону, киһи хайдах санаата буолан быраҕыан сөбүй?"-диэн сөҕөр.
Эбээтэ кэпсииринэн ийэтэ биир устугас киһиэхэ иирбит. Онтуота " Иккиттэн биирбитин тал. Оҕоҕун эбэтэр миигин!" - диэбит. Онуоха ол киһитин талан, барсыбыт да ол аньыыта онон. Ууга тааһы бырахпыттыы сүппүт.

Дьулус эрэйи эҥэринэн тэлбит буолан, оҕоҕо ийэ уонна аҕа тапталын биллэрэн ,иитиэн баҕарар.
Кинилэргэ дьолу баҕарыаҕыҥ.

Күндү ааҕааччым!

Сэһэммин *Киһи киһиттэн уратыта* диэн ааттаабыппын быһаардахха.
Бүдүрүйбүт да көнүөн син.
Ол курдук Дьокутаат Дороппуун ат уорҕатыгар " хап " курдук хатана түһээт үрдүк мэҥэ халлааҥҥа көтүппүтэ.
Онтон Билиип атын өрөҕөтүгэр биэтэҥниир иҥэһэтин сиирэ үктээн аттан соһуллан, суолга быылы бурҕатан ыарыылаахтык охтон хаалбыта.
Онтон сыыйа атын үүннээн тэһииннээн баран кыайан мииннибэккэ турдаҕына, Ирина кэлэн үтэн биэрэн ат уорҕатыгар хапса түспүтэ. Уонна хаһан да мүччү түһүмүөхтүү, ыҥыырын хоҥсуоччутуттан ыксары тутуспута.

Иннэ гынан олох олорорго, киһи киһиттэн туох да уратыта суох. Баай буолан төрөөбөккүн. Киһи буоларыҥ дуу, кии буоларыҥ дуу бэйэҕиттэн тутулуктаах.

Онон бэйэҕитин сэнэммэккэ, иннигит диэки харса суох хардыылаан, дьулуруйан иһиҥ. Кыһалҕаҕа кыпчыттарбыт да буоллаххытына, куһаҕан үчүгэйдээх буолар. Саха сап саҕаттан салҕанан, кыым саҕаттан күөдьүйэн сайдан иһиэҕэ.

Бары үтүөнү кытта Ородьумаан.

05.10.2024.

*Киһи киһиттэн уратыта*
11 чааһа.

Дороппуун Ирина уот тылыттан дьаарханан, кэпсэтэн туһа суоҕун билэн " атахха биллэрбитэ". Суут син биир буолбута. Адвокакка элбэх харчыны кутан, быыбарыгар да харчыта ,баайа биллэ көҕүрээбитэ.
Сууттанан хаайыыга да барбатар, быыбарыгар хотторон устунан, тойон солотуттан уурайан көннөрү үлэһит буолбута.

" Тоҕо бэрдэй киһи киһиттэн уратыта " диэн били Билиип умнаһыт атаһын кытта, теплотрассаҕа Саҥа дьылы ылбыттара. Ол " бырааһынньыктарын сыаната" Дьокутаат Дороппуун биир салютугар да тиийбэтин сөҕөллөрө. " Киһи кэмнээх, балык ыамнаах биһиэхэ да дьол тосхойуо" ," Чэ мечтайдаан бүт, иккиһин да төрөөтөххүнэ оннук кэлбэт! Өллөхпүтүнэ даҕаны сири бааһырдан, сабы тарыйар да миэстэ көстөрө саарбах"- диэн кэпсэтэллэрэ. Итирэн баран муҥнарын ытаһаллара.

Билигин Дьулус " Билиип" диэн аатын уларытан бары кыһалҕата, соро - муҥа ол аатын кытта хаалан. Көннөрү куһаҕан түүлү түһээн ааспыт курдук умна сатыыр.

Билигин Дьулус үөрэнэн, массыына праватын туттарда. Ирина маҕаһыыныгар таһаҕаһын дьону наймылаһан аҕалтарар эбит буоллаҕына, билигин Дьулус бэйэтэ аҕалар. Онон син барыыһырар буоллулар.
Дьулус Иринатыттан кистээн тиийиммэт - түгэммэт дьоҥҥо көмөлөһөр.

Ол да буоллар олоххо барыта эриэ - дэхси буолан испэт. Ким эрэ ордугурҕуур. Эн ситиһиигин сөбүлээбэт ,да түгэннэр бааллар.
Ол курдук Ирина дойдутугар сурах тиийбит.

" Били Дарбаасаптар кыыстара Иирэ, сирэн ,сирэн сиргидэххэ дьэ түбэспит үһү "

" Ол кимиэхэ?"

" Куоракка ханнык эрэ умнаһыты булбут "

" Дьэ буолуо эрэ. Биһиги уолбутун үөһээнэн көрөр этэ. Улахамсыйар, дьону сэниир сиэргэ баппат" диэн кэпсэтэллэр.

" Бэйэтин олоҕо. Ону тоҕо эһиги быһаардыгыт?!" Таптаа да тайахтаахха, сөбүлээ да сүгэһэрдээххэ " диэн баар дии!"- диэн көмүскэһээччи да ханна барыай.

Оксана бастаан Дьулус эчэйбититтэн куттаммыт курдук этэ. Онтон сыыйа киниэхэ, туох да куттал суоһаабатын билэн. Дьулуска эрийэрэ. Көрсөн кэпсэтэ сатыыра.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

01.10.2024.

*Киһи киһиттэн уратыта*

10 чааһа.

Дьулус арыгытын эмтэтэн чөл олохтонно. Баай ойохтонон этэргэ дылы, уутааҕар чуумпу, сымыыттааҕар бүтэй, балыктааҕар кэлэҕэй буолан, күөх оту тосту үктээбэт буолан сылдьар.
Ирина массыынатыгар олордон, үлэлэригэр бараллар. Дьулус уулуссаҕа массыына түннүгэнэн, умнаһыттары көрөн, үөһэ тыынар. Ону кэккэлэһэ сылдьар кэргэнэ, хоойго сытар холоонноох хотуна, сиэркилэнэн көрөн мүчүк гынар. Бар быт ыспыт, сыт - сымар буолбут дьон туох аанньа үһүө. " Кэбис аны итинник олоххо тиийбэтэх киһи". Билигин санаатаҕына " хайдах итинник сылдьыбыта буолуой?" - диэн кэмсинэр.
Билигин итинник сылдьара буоллар, " бүгүн туоҕу эмит булан үссэммит, сыҥаах хапсаппыт " эрэ киһи диэн санаалаах буолуо этэ. Дьулус атаһын Дороппуун олоҕун иҥсэрэ да саныыра. Бэйэтин буруйданан баттаҕын үргэнэрэ. Олоҕуттан кэмсинэн, хараастан массыына анныгар түһэн, анараа дойдуга бара сатаабыт түгэнэ баара. Уулууссаҕа массына анныгар түһээри эмискэ
ыстаммыта. Арычча сыыһа түспүтэ, онуоха эбии ыытааччы туора салайан туормастаан хата эчэйбэтэҕэ. Арай тураары үнүөхтүү сырыттаҕына, водитель ойон тахсан, аттата сылдьан ахтаҕа тэбиэлээбитэ. Инньэ гынан кыайан " өбүгэлэригэр аттаммакка" салгыы бомжа эрэйин көрбүтэ.
Онно холоотоххо билигин киниэхэ ырай олоҕо буоллаҕа. Квартира, массыына, кырасаабысса ойох. Остуол хотойорунан аһылык. Арай били атаһа этэринии " Били аҥар харахтаах алларааҥы чолоҕоруҥ, аккаастаамыан эрэ наада " диэбитэ кэмигэр туолуон наада. Ону баҕас кыһалҕа оҥостубат эр бэрдэ буоллаҕа. Орулуур отута буолан, орулуу орулуу түстэлиир, күөгэйэр күнэ буоллаҕа.
Дьулус киһи буолан төрөөн, саатар кэннигэр суол хаалларыан баҕарар. Кинилэр төрүттэрэ симэлийбэттэрин курдук оҕолонноллоро буоллар диэн баҕа санаатын Иринаҕа эппитин. " Ыксаама, саатар биир, икки сыл олоро түһэн баран... баҕар оҕолоон баран, Оксанаҕар баран хаалыаҥ " диэн күнүүлээбитэ буолан, оонньуу - күлүү курдук эппитэ. Ардыгар били " эрэһиинэ " нөҥүө харыстанар. Дьулус обургу оҕолонуох баҕата баһыйан, презервативын төбөтүгэр ,били чоройо сылдьарын, Ирина көрбөт кэмигэр быһа
кырыйан кэбиһэр.

***
Бүгүн Дьулус дьиэтин таһыгар турдаҕына, Дьокутаат Дороппуун кэллэ.
Хаһааҥытааҕар да ырбаччы таттаран, ымманыйан илии тутуста.

-- Үөлээннээҕим, оҕо сааһым доҕоро туох сонун? ! - Дьулуһу баһын хайы охсубутун отой умнубут курдук.

-- Улахан сонун суох, кэминэн олоробут - Дьулус идэтинэн хом санаата суох. Дьокутаат угаайытыгар киллэрэ сатыырын, кэтэх санаата суох буолан сэрэйбэт даҕаны.

-- Атаһым Билиип хом саныы сылдьыма. Алҕас илиим барбычча ити ...бука диэн бырастыы гын.
Заявленияҕытын төттөрү ыларгыт буоллар. Төлөһүөм да этэ. Төһөтүн да иһин бииргэ оонньоон, кустаан - балыктаан улааттахпыт дии. Өйдүүгүн дуо били кустааччыбыт дии, матасыкыла саата,ботуруона өйүөтэ тиийэ миэнэ этэ һэ, һэ.

-- Өйдөөн буоллаҕа.

-- Оччотугар заяваҕын төттөрү ыл дуу. Мин саатар быыбарга турбутум. Онтум күөрт ыт күлүүтүгэр, эриэн ыт элэгэр ыытан эрэллэр.

-- Мин эйиэхэ "мэ оҕус" диэн төбөбүн тоһуйбатаҕым этэ дии - Дьулус урукку атаһа аһара " эйиэнэ,миэнэ " диэн барбытын сөбүлээбэккэ, эҕэлээхтик эттэ.

-- Кыйыттыбыч
ча алҕас тахсыбытын алы гын доҕор. Чэ кытаат прокуратураттан үҥсүүгүтүн, төттөрү ыларгыт буоллар.

-- Оттон ону мин билбэтим ээ. Кэргэним Ирина быһаарар. Ол суруктарын мин сатаан суруйбаппын даҕаны.

-- Эс. Ол дьахтары эн истимэ ээ.Дьахтар этиитинэн сылдьыбат куолу. Эмсэҕэлээбит киһи эн буоллаҕа дии. Иккиэн барыахпыт. Ыйан - кэрдэн биэриэм.

-- Дьахтары истимэ диэ!? Оччотугар биһиги ,эн биир да тылгын истибэппит. Депутат да буол, ким да буол! Миигин сэниир буоллаххына, сытайан туран үҥсүөм, хасыһан туран хаайыы харахтыам ! - Ирина тахсан Дороппуун бүтэһик тылларын истибит эбит.
Дороппуун кэтит сирэйэ ньолбойорго дылы гынна, үс муннуктуу көрбүт харахтара төгүрүйэн ылла.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

29.09.2024.

*Киһи киһиттэн уратыта*
9 чааһа.

Филипп балыыһаттан тахсан ,Ирина массыынатынан айаннаан иһэллэр. " Дьиэбэр түһэрэр дуу хайыыра эбитэ дуу? ...Дьиэлээх баҕастаах, куортамнаан олорор дьиэтин төлүү да илик. Хаһаайыттар да сүтэрдэхтэрэ " - Филипп инники олоҕун санаан иһэр. Кини кии буолара дуу киһи буолар дуу, бу баай мааны хотунтан тутулуктааҕын курдук үөһээ тыынар. Эбээтэ тыыннааҕар сүбэлиирэ. " Эр киһини дьахтар тутар, үчүгэй кыыһы буллаххына бэйэҥ абыраныаҥ " диирин оччотооҕуга тыал тыаһын курдук истэрэ. " Дьиэ кэргэҥҥэ барытын эр киһи быһаарар " диэн эр дьон кэпсэтэрин ордук ылынара. Онтуота билигин түҥнэри эргийэн ,дьахтар дьарамай санныгар сүктэриллиэн санаан эмиэ да кыбыста быһыытыйда. Кырдьыга кини дьиэтигэр атастарын аҕалан, хоннорон устунан кинилэри кытта иһэн,аһаан очурга оҕустарара баар суол. Ол иһин эбээтин сүбэтин ылынан, дьахтар тылын истэн,биир санаалаах буолуон баҕарар. Саҥатыттан маппытын Ирина бэлиэтии көрөр.
Кини Филиби, куортамнаабыт дьиэтигэр илдьиэн баҕарбат. Тоҕо дьиэтэххэ онно эмиэ, Оксана иҥээҥниэ диэн бэйэтин дьиэтигэр кэлэн тохтоото. Филипп " Баҕар дьиэтигэр ,туох эрэ наадаҕа киирээри тохтообута буолуо " диэн олордо.

" Чэ түс кэллибит дии " диэн Ирина истиҥник көрдө. Филипп ону эрэ күүппүттүү үөрэн сэгэс гынна. Иринаны чэпчэки баҕайдык көтөҕөн иккис этээскэ, сэгэйэн таҕыста. Эбиитин этэргэ дылы бэйэтин шмоткатын эмиэ тута сылдьар.

" Чэ түһэр сөп буолуо. Кэбис үчүгэйдик үтүөрэ иликкин дии" диэн Ирина күлэр. Эр киһи күүһүн уоҕун сөҕө көрөр.

Инньэ гынан биһиги кэпсээммит дьоруойа, " умнаһыппыт " сыыйа олоҕо көнөн барда.
Ирина Филипп диэн ааты сөбүлээбэккэ, сахалыы Дьулус диэн уларытта ". Үтүөҕэ дьулуһуоҥ " диэн өйдөтөн быһаарда. Эбиитин Дьулуска бэйэтин араспаанньатын биэрдэ. Булумньу оҕо буолан кэтэҕэмэйдээбэккэ сөбүлэстэ. Аҕата кимин да билбэт буоллаҕа. Ийэтэ кинини бырахпыта.

Дьулус баҕар атастара " дьахтар этиитин истэҕин!" " Подкаблучник " диэхтэрэ да буоллар. Кинини Ирина чөл олоххо, чэгиэн турукка тардыбыт буолан, эппитин барытын толорор. " Атыттар туох да диэтиннэр".

Бүгүн Ирина Дьулуһу саха эмчитигэр, арыгытын эмтэтэ иттэ.
" Саатар саха эмчитэ дуу, укол эҥин эбитэ буоллар " диэн билбэт буолан аанньа ахтыбаттыы саныыр.

-- Хайа эн миигин итэҕэйбэккин дуу? Итэҕэйбэт буоллаххына киирбит ааныҥ ол баар ! - диэн Саха эмчитэ Дьулус " дьик " гына түһүөр диэри эттэ. Хайдах кини тугу саныырын билэрин сөхтө.

-- Суох суох. Эйиэхэ итэҕэйэн кэллибит - диэн кини оннугар Ирина эттэ.

-- Чэ эн тахсан эр - Эмчит Иринаны таһаарда, уонна Дьулуһу өтөрү батары көрдө. Олоҕун барытын кэпсээн биэрдэ.
Уонна этэр - эн сордоох эрэйдээх - буруйдаах олохтооххун. Сап саҕаттан салҕанан, инчэҕэй тирбэҕэ быстыбатынан сылдьан, хата ити үтүө далбар хотуҥҥа түбэһэн абыраныаҥ. Сүрүнэ диэн чөл олохтоох буолуоххун наада ! - диэн баран уоту умулларбыта хабыс хараҥа буолла. Иһийбит чуумпуга киһи кыланара, эмиэ да ханна эрэ эҕэлээхтик күлэллэрэ иһиллэр. Онтон чүмэчи уота чугаһаан, киниэхэ кэлэн тула эргийдэ. Эмиэ да дьон дьардьамалара кинини тула турар курдуктар. Дьулус аргылаан өлөттөрөн, түүлүгэр баттаттаҕына, түлээгирдэҕинэ кинини маннык дьон, хабырҕалаан тыынын хаайааччылар. Сарылаан баран уһуктан кэлэрэ. Билигин түүл буолбатах илэ. Ол да буоллар этэ тардан, сарылыах буолан эрдэҕинэ, дьэ сүттүлэр. Эмчит уотун уматта. Дьулус дьэ " һуу " диэн итэҕэйдэ.

"Дьэ киһи буолан килбэйиэҥ, саха буолан сандаарыаҥ. Киһи эрэ буолларгын наай, наай диэн уоттаах утахха умсугуйума! Иһиэҥ эрэ кэрэх, Күөх моҕой хабыраҕалаан суорума суолланыаҥ, кэрэгэй кэскиллэниэҥ! Аатыҥ да хаалбакка сииктии симэлийиэҥ! " - диэн Саха эмчитэ, алҕыыра ,кырыыра, саанара биллибэттии эттэ. Дьулус итэҕэйбэт курдуга ханна да суох буолла. Иччилээх этиилэр төбөтүн чээккэлиир курдуктар. Үрүт үөһэ махтанан баран, тахсар ааны булла.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

26.09.2024.

*Киһи киһиттэн уратыта*

(8 чааһа)

Дьокутаат Дороппуун быйыл быыбара буолуохтаах. Ол иһин кини эттээх иэдэһин мэтириэтэ, этэргэ дылы хас баҕана аайы иилиллибит. Эбиитин сыаналаах баннер оҥотторбута. Масыһа, масыһа ким элбэх харчылаах ол кыайарын курдук тэринэллэр.
Быыбарын тэрээһинэ этэҥҥэ баран испитэ баара. Ону киһини кырбаабыта хара мэҥ курдук буолла.
" Ити Тыһы бурхайга таах сибиэ барааччы буолан " диэн Оксананы мөҕүттэр.
Быыбарга утарылаһааччылара билэ охсоннор сурах тарҕаппыттар.
Кинилэргэ эгэ эрэ буоллаҕа.
" Ханнык эрэ кыра - хара киһини кырбаабыт". " Сэниир буоллаҕа дии, дьону охсо тэбэ сылдьар тойон туохха нааданый!" " Быыбарын иннинэ итинник буоллаҕына иэдээн"- дэһэн группаҕа кэпсэппиттэр.

Филипп Иринаны кытта балыыһаттан тахсан истэхтэринэ, Дороппуун көрүстэ. Көрдөһөн элэ - была тылларын эттэ, төлөһүөх эҥин буолар.
Филипп туох диэн булбакка турдаҕына, Ирина эттэ " Суох ! Суох! Бэрик эҥин ылбаппыт. Оҥорбут буруйгар эппиэттиэҥ !" диэтэ.

Дороппууннаах Филипп биир дэриэбинэҕэ үөскээбиттэрэ. Дороппуун үөрэҕэр да үчүгэйэ. Филипп төһө да үөрэҕэр кыһаллан, биэскэ да эппиэттээтэр, син биир токур үһү туруораллара. Оччолорго учууталлара хайдах төрөппүттэриттэн, балаһыанньаттан да көрөн сыана быһаллара, сыһыаннаһаллара. Филиппкэ барыта наар аанньа баттабыл курдуга, да кини киэҥ көҕүстээх буолан онно кыһаммата. Баай, дьадаҥы ыал оҕото диэн арааралларын, кини оннук буолуохтааҕын курдук ылынара.
Ол да иһин Дороппуун этэрин мэлдьи истэрэ. Дьиҥэр уҥуоҕунан кинитээҕэр улахан, бэйэтин кыанар күүстээх да буоллар өрө саҥарсыбат этэ.
Кустуу баралларыгар Дороппуун эргэрэн, мөлтөөбүт саатын уларсара. Баҕар ол да иһин мөккүспэтэ, сөбү кытта сылдьара буолуо. "Аны саатын уларсыа суоҕа " дии саныыра. Күөлгэ киирэн кустары ыттахтарына Дороппуун эрэ хаалларара, Филипп гиэнэ эргэ буолан доруобунньугун мээнэ ыһан кэбиһэрэ. Ол саҕаттан Дороппуун киниттэн ураты курдук буолара. Биллэрин курдук кэнники улаатан биирэ, дьокутаат иккиһэ уулусса киһитэ буолбута.
Дороппуун бэйэтин билинэн, " Бомжаны хайдах баҕар мэҥиэлээн айаҕын бүөлүөм " диэн дьыалатын, сабаары гыммыта табыллыбата.
Ханнык эрэ сүрдээх мааны, кырасабысса хотун көмүскэстэ. Ити сордоох уулуссаҕа умнаһыттыы сылдьан хайдах итинниги булбутун Дороппуун сөҕөн, билигин да итэҕэйбэт курдук. Аны туран Оксананы кытта эмиэ билсибит. Дороппуун Филиби сэнии үөрэнэн эмиэ абаран, кыйыттан кэллэ. " Кими эрэ наймылаһан, ситэри суох оҥотторон кэбиспэккэ! Кинини ким ирдэһэн булбут үһүө! Дьоно аймаҕа суох киһини!"
Киниттэн сылтаан, дьиэтигэр ойоҕунаан эмиэ арахсыах курдуктар - Дороппуун бэйэтин буруйун, отой билиммэт идэлээх.
Эрдэ кэпсэммитин курдук Дороппуун биир күн ат үрдүгэр ,оттон Филипп аттан ыарыылаахтык охтубута диэн этэ. Билигин төттөрүтүн " ата" өрө мөхсөн хоолдьугунан тэлгиир туруктаах. Оттон Филипп ат өрөҕөтүттэн хапсан, уорҕатыгар тахсаары тараппачыһа сатыыр.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

23.09.2024.

Манан киирэҕит

https://t.me/orojumaanD

Ородьумаан кэпсээннэрин манна, телеграмыгар киирэн ааҕыҥ . Подпискаланыҥ👍✊

*Киһи киһиттэн уратыта*

7 чааһа.

Ирина сарсыныгар киэһээ үлэтин кэннэ, күүстээх санааны ылынан, Филибын кытта иллэһэрдии диэн барбыта.
Дьиэтигэр тиийбитэ аана хатыылаах этэ. Массыынатыгар олоро түһэн баран Оксанаҕа барбыта. Адрыһыгар тиийэн, эмиэ киириэн саараан олоро түспүтэ. Арай сирена тыаһа ыйылаан кэллэ. Көрбүтэ суһал көмө массыыната. Кэнниттэн полиция массыыната кэлэн тохтоото. Ирина тахсан иһэн массыынатыгар төттөрү киирэн олордо. " Бүтэн барбыттарын кэннэ Оксанаҕа киириэм " диэн санаалаах олордо. Өр буолбатылар кими эрэ наһыылкаҕа тиэйэн таһааран, суһал көмө массыынатыгар киллэрдилэр.
Ирина көрдөҕүнэ Оксана көх - нэм буола сылдьара көстөр.
Тахсан киниттэн ыйыппытын кэпсээтэ. Ирина массыынатынан Филибы ханнык балыыһаҕа илдьэллэрин билээри кэннилэриттэн барда.
Дьокутаат Дороппуун ханна эрэ суола сойбут.

Филипп төбөҕө охсуллубута арычча халымыр эбит. Хата лаппа табыллыбакка, халты буолан куйахатын хайы охсубут. Хаана элбэх баран, хаан наада буолбутугар Ирина хаанын туттарда.Хата группата сөп түбэстэ. Оксана кэлэн көрсө да сылдьыбата.
Полиция ыйыппытыгар " Билбэт киһим. Көннөрү краммын оҥоро кэлбит тех.үлэһит киһи " диэн куотунна.

***

Филипп Оксанаҕа лампатын, патроннигын уларыппыта. Устунан чэйгэ ыҥырбытын сөбүлэспитэ. Онтон ханнык эрэ эр киһи саҥатын истэн , эрэ кэллэ диэн ыксаабыта. Онтон көрбүтэ били кини ,оҕо сааһын доҕоро Дороппуун этэ. Филипп кинини көрөн эйэ дэмнээхтик, дорооболоһоору илиитин ууммутун ,биирдэһэ ылбатаҕа. Оксаналыы туоҕу эрэ этиһэр этилэр. Онтон Филипп остуол диэки төттөрү баран эрдэҕинэ, кэтэҕэ " ньирр!" гыммыта. Им балай хараҥаҕа ньимис гынан сүппүтэ.

Кэнники өйдөммүтэ балыыһаҕа сытар. Аттыгар Ирина олорор эбит.

Филипп аҕыйах күнүнэн атаҕар турда. Ирина күн аайы кэлэн көрсөр. Кини кэлэрин күүтэн туран, утары тахсар.

-- Ира эн наһаа үчүгэйгин. Бары үтүөҕэр махтал. Мин ол күн , эйиэхэ бараары сылдьыбытым. Эн дьиэҕэр хаста тиийэн төннүбүтүм буолуой, син биир үүрэн ыытыа диэн ааҥҥын тоҥсуйбат этим - Филипп Иратын холус соҕустук да буоллар, кууһан ылла.

-- Филипп эйигин эмиэ күүппүтүм ээ, миигин эмиэ бырастыы гын - иккиэн көрүдүөргэ куустуһан турдахтарына, сиэстэрэ буойар киһилии күүскэ сөтөллүбүтэ буолан ааста. Тапталлаахтар ханна баалларын дьэ өйдөөбүттүү ыытыстылар.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

21.09.2024

*Киһи киһиттэн уратыта*
6 чааһа.

Ирина дьүөгэтэ Оксана сырбалдьыйан, кыыс кыскыйдаан ааттааҕа. Этэргэ дылы эр дьону, эрбэҕин үрдүгэр эргитэр. Оннооҕор били Филипп оҕо эрдэҕинээҕи атаһын, Дьокутаат Дороппууну иирдибитэ. Билигин Филиби кытта билсиэҕиттэн дьокутаат эрийдэҕинэ ылбат. Эбиитин " хара испиисэккэ" киллэрэн кэбиспитэ. Кэнники дьахтар күнүгэр баай киһиттэн, бэлэх эрэйээри гыннаҕына ымманыйыаҕа. Ханна да куотуо суоҕа.

Оксана биирдэ ваннатын уута халыйбытыгар, тустаах үлэһиттэргэ эрийбитэ. Онуоха кини көрдөҕүнэ биир омук эдэр киһитин ыыппыттар. Онто сахалыы саҥарбыта. Филиби кытта оннук билсибиттэрэ. Филипп итииргээн халтаҥ сонун, сибиитирэтин устубута. Быыппастыгас былчыҥнарын дьахтар кистии саба, имэрийэ одуулаһара. Саатар түргэн баҕайдык оҥорон баран хаалара. Оксана ыҥыран туоҕу да оҥотторуон булбат. Саатар туоҕа да алдьаммат курдук буолбут. Билсэ сатаан ону - маны ватсаптаабыта буолар да, киһитэ хата ону ааҕан бэрт.
Аны Ирина эрдэ билсибит буоллах буолан, мэһэйдээн кэбиһэр ,диэн иһэ буһар.

-- Филя привет! - Оксана бүгүн эмиэ эрийдэ.

-- Оксана дорообо.

-- Баар эбиккин дуу, отой телефоҥҥун ылбаккын дии.

-- Иллэҥэ суох сырыттым . Туох баар?

-- Биир хоһум уота баран хаалла.

-- Оо ,оттон электриги ыҥырдаххына. Миэнэ үлэм атын буоллаҕа.

-- Көннөрү лампата быһыылаах. Бэйэм салҕанан тахсан өһүлэ сатаатым да, туура баран хаалбыт.

-- Ээ сөп. Тиийэ сылдьыаҕым - диэтэ Филипп.
Оптуобуһунан айаннаан, сороҕун сатыылаан, Оксанаҕа тиийдэ.
Киһитэ хата уотугар улаханнык ыксаабат курдук. Атын уоту кыбыта сылдьар саҕа буолан олорор.

-- Ханна баарый лампаҥ ?- диэн туура барбыты өһүлэн атыны кэтэртэ.

-- Ой сэрэн охтоойоҕун - олоппоско салҕанан турар Филиби туппута буолан сыстаҥныыр.

-- Чэ бүттэ.

-- Махтал Филя. Иккиэн чэйдэ иһэ түһүөҕүүй. Ханна ыксыыгын. Мэлдьи эйигин соруһабын дии. Саатар биирдэ ыалдьыттаа.

-- Чай пить не дрова рубить - Филипп сөбүлэһэн сыгынньахтанна. Илиитин суунан остуолга кэлэн олордо.
Оксана дьэ табыллан эрэриттэн дуоһуйан, имин хаана кэйбит. Күлэ - үөрэ кэпсэтэн, чэйдии олордохторуна, аан звонога тыаһаата.
Ааны арыйбыта арай Дьокутаат Дороппуун сибэкки дьөрбөлөөх, уонна туох эрэ кэһиилээх турар.

-- Оо, эн диэ! - диэбитин Оксана билбэккэ хаалла. Ааны арыйбытын кэмсинэн айаҕын атан турда.

-- Мин буолбакка. Күүппэтиҥ дуо? Тоҕо төлөпүөҥҥүн ылбаккын?! Эбиитин блокировкалаан кэбиспиккин дуу тугуй?! - Дороппуун холуочук эбит. Сирэйин ханньаччы туттар. Сонун устан куукунаҕа киирбитэ арай били Билиип олорор.

-- Оо дорообо ! - Филипп туох да кэтэх санаата суох, оҕо эрдэҕинээҕи атаһын көрөн, ойон туран илиитин биэрэр. Онуоха дьокутаат илиитин биэрбэккэ Оксана диэки көрөр.

-- Ха...хайа хатыай. Бу...бу бомжаны булан аҕалбыккын! Ол иһин төлөпүөҥҥүн ылбат эбиккин дии! - Дороппуун сирэйэ кытаран, бабыгыраан эрэрдии иэдэһэ салыбырыыр.

-- Филипп ханнык да бомжа буолбатах! Бар таҕыс. Эн кэргэннээххин, оҕолордооххун. Кимниин билсэрбин бэйэм билэбин ! - Оксана эппитигэр, Дороппуун Филипп ыарахан газовай күлүүһэ өйөнөн турарын харбаан ылан, остуол диэки төттөрү баран иһэр киһини кэтэххэ сырбатта. Филипп атаҕа нукус гынаат, " күр!" гына суулунна. Ып ыраас, халлаан күөҕэ киэҥ харахтарын көрбүтүнэн, өйүн сүтэрэн сытта. Муостаҕа хаан халыйда.

-- Сиэтээ! Өлөрдөө! - диэн Оксана эккирии, эккирии сарылаата. Хамсаабат буолбут Филиби умса түһэн тардыалыыр.
Дороппуун туоҕу оҥорбутун дьэ өйдөөн төбөтүн харбанна. Улахан ыарахан күлүүһү " талыр!" гына бырахта.

(Салгыыта бэчээттэниэ)

*Ородьумаан*

19.09.2024.

Күндү ааҕааччыларым.
Мээнэ ыксатымаҥ. Тыа сиригэр үлэ баһаам. Сүөһү бэрилгэнэ, хортуоска хомуура, куспут, балыкпыт.
Ол оннугар буруолуу сылдьары ааҕаҕыт. Сибиэһэй кэпсээни аан бастаан манна ыытабын🙏
Уонна биир ыйытыылаахпын. Мин сэһэннэрбиттэн, ханныгым киинэҕэ барыах курдугуй?