مخزن نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری

#معنا_شناسی_واژه
#سیمرغ

نام این مرغ در اوستا مِرِغوسَئِنَه آمده که مرغی فراخ‌بال است؛ چنانکه در پرواز خود پهنای کوه را فرامی‌گیرد... . نام سیمرغ در سانسکریت سیِنا به‌معنی شاهین است و با شاهین فارسی از یک ریشه است. کلمهٔ سَئِنَه یک بار به‌همراهی مِرِه‌غو در اوستا به کار رفته و بار دیگر تنها استعمال شده‌است. به‌علاوه، سئنه در اوستا نام مردی پاکدین است که صد سال پیش از زرتشت زاییده شد... . در فرهنگ‌های پارسی و اشعار متقدمان گاهی کلمهٔ «سیرنگ» به‌جای سیمرغ به کار رفته. در فرهنگ انجمن‌آرای ناصری، تألیف رضاقلی‌خان هدایت، چنین آمده‌است: «سیرنگ، بر وزن بیرنگ، به‌معنی سیمرغ و نام حکیمی بوده بزرگ...». در زبان پهلوی سیمرغ به‌صورت سین‌موروو (sên-muruv) یا سنه‌موروک، هردو، آمده‌است. در ادبیات اسلامی «عنقا» جای سیمرغ را گرفته و مانند وی باشگاه او در کوه قاف است. عنقا در عربی به‌معنی «درازگردن» است. کلمهٔ عنقا در زبان‌های سامیِ پیش از اسلام نیز آمده‌است؛ چنانکه به‌صورت جمع در عبری قدیم «عناقیم» آمده که به‌معنی گردن‌درازان است.

#ریشه_کلمات

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

🎬اسم خیابون‌های تهران، قبل و بعد از انقلاب…

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

مخزن نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری pinned «🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹 ✳️ مجموعه های کانال های زیر مجموعه ی گروه سیری در آثار و افکار حضرت مولانا ============ ابر گروه سیری در آثار و افکار مولانا و آثار دیگر بزرگان ادب عرفانی در این باره گروهی در جهت معرفی آثار و افکار حضرت جلال الدین محمدبلخی ( مولانا ) @mo…»

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹

✳️ مجموعه های کانال های زیر مجموعه ی گروه سیری در آثار و افکار حضرت مولانا

============
ابر گروه سیری در آثار و افکار مولانا و آثار دیگر بزرگان ادب عرفانی در این باره

گروهی در جهت معرفی آثار و افکار حضرت جلال الدین محمدبلخی ( مولانا )

@molavi_asar_o_afkar

===================
نکات ناب تربیتی

کانالی پر از مطالب تربیتی و اخلاقی و مناجات های عاشقانه و عارفانه

@nokatetarbiyati

==================
مخزن نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری

کانالی برای بیان نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری؛ کانالی برای نیاز امروز افراد جامعه ی ایرانی برای درست نویسی متون فارسی

@makhzanenokatenegarshi_virayashi

==============
فردوس سخن

کانالی برای بیان نکات و مطالب درسی ؛ نمونه سوال امتحانی ؛ نکات درسی مقطع یک و دو دبیرستان و مطالب ادبی و اطلاعات عمومی

@ferdosesokhan

=================
عاشقانه های نزار قبانی

نزار قبانی دیپلمات، شاعر و ناشر سوری بود. نزار قبانی با شعرهای عاشقانه‌اش مشهور است؛ زن و عشق موضوع اصلی شعر اوست

@nezar_asheghaneha

====================
نجواهای عاشقانه ی یک زن ( غاده السمان )

غادة السمان (متولد  ۱۹۴۲ -دمشق) نویسنده و ادیب زن اهل سوریه است. وی یکی از بنیان‌گذاران شعر نو در ادبیات عرب به‌شمار می رود.

@ghadat_asheghaneha

====================

موزيك كانال 
محلي براي عرضه آهنگ هاي پاپ از خوانندگان محبوب كشور و مداحي ها و ويس هاي برگزيده مذهبي ؛ به ما بپيونديد و كانال ما را تبليغ كنيد

@muzic_canal

==================
مثل آباد( داستان ها و ریشه های ضرب المثل های زبان فارسی)

کانالی برای داستان ها و کاربرد ضرب المثل های رایج در زبان فارسی که از گروه ها و کانال های مختلف جمع آوری شده است .

@zarbolmaslhaefarsi

==================
مخزن کتاب های pdf ادبی

مخزنی برای نسخه های الکترونیکی کتب ادبی

@pdf_kotob_e_adabi

==================
مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا

با عضویت در کانال مخزن گروه سیری در آثار و افکار مولانا؛ از آرشیو مطالب گروه بهره ببرید .

@mazhzan_molana

=================
فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش

فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی

@farsionegaresh_fanni

===============
گروه فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار و دانش

فارسی و نگارش۱و۲و۳ رشته‌های فنی و حرفه‌ای و کار و دانش ؛ مباحث درسی ؛ نمونه سوالات امتحانی و جزوه های درسی

@farsionegaresh_fanni_gr

=================
مخزن سوالات زبان فارسی و نگارش و فنون ادبی

مخزنی از سوالات به صورت ورد(word) ؛ pdf؛ مجموعه سوالات نهایی ؛ بخش به بخش و آزمون آنلاین ، از دروس زبان فارسی و نگارش و فارسی و نگارش فنی و حرفه ای و کار ودانش و فنون ادبی از همه گروه ها و کانال ها

سری به این کانال بزنید:

@makhzanesoalatedoroseadabi

======================
گروه نوای چکاوک ( شعر و نثر و متون ادبي و نثر آهنگين )

گروهی برای ارسال شعرها و نثرهای زیبای فارسی  و متون های زیبای ادبی و نثرهای آهنگین فارسی
@nava_e_chakavak

===================
حافظ شیرین سخن

حافظ حافظه ماست ، ز هر دری سخن در باره حافظ و غزلیاتش

@hafez_e_shirin_sokhan

====================
ابر گروه مجمع دبیران ادبیات دوره متوسطه اول

گروهی به جهت بررسی و هماهنگی در دروس ادبیات فارسی متوسطه دوره اول

@majmaedabiraneadabiatdoreaval

======================
مخزن گروه دبیران ادبیات متوسطه اول

محلی برای ذخیره مطالب درسی درس های نگارش و ادبیات فارسی متوسطه اول

@makhzan_e_doroseadabiatedoreaval

================
اصلاحِ اشعارِ جعلیِ شاعران

این کانال با هدف معرفی و درحد امکان اصلاح اشعار
جعلی تشکیل شده است

تراوش کی کند از طبع موزون، شعر ناموزون
کسی نشنیده از سنجیدگان حرف نسنجیده

#مخلص‌کاشاشانی

@molavi_asar_o_afkar
@eslah_e_ashaar_e_jaali_e_shaeran

=============

راه ارتباطی اعضای کانال ها با آدمین ها :
Admin :
@mollasadeghi

🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹🌹
عزیزان همراه
مجموعه این گروه‌ها و کانال‌ها تحت حمایت و هدایت گروه سیری در آثار و افکار مولانا شکل گرفته و اداره می‌شود.
لطفا از برداشت و ارسال هرگونه مطلب و فایلی از این کانال‌ها بدون لینک اختصاصی آن خودداری بفرمایید.

#معنا_شناسی_اصطلاح
#قسر_در_رفتن

✳️ قسر در رفتن به معنای فرار از مسئولیت یا عواقب عمل است. این واژه معمولاً زمانی به کار می‌رود که فردی با ترفند یا حیله‌ای از مجازات یا مشکلاتی که باید با آن‌ها روبرو شود، فرار کند.

◀️ قسر در رفتن می‌تواند در موقعیت‌های مختلفی اتفاق بیفتد؛ مثلاً یک دانش‌آموز ممکن است با تقلب در امتحان، از نمره پایین فرار کند. یا فردی ممکن است با استفاده از روابط خاص، از مجازات قانونی رهایی یابد.

◀️ این رفتار نه تنها نشان‌دهنده ضعف شخصیت فرد است، بلکه می‌تواند تبعات منفی برای جامعه نیز داشته باشد. افرادی که قسر در می‌روند، معمولاً به مرور زمان اعتماد دیگران را از دست می‌دهند و این موضوع بر روابط اجتماعی آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد.

◀️ در نهایت، قسر در رفتن شاید موقتی باشد، اما عواقب آن می‌تواند برای همیشه باقی بماند. بهتر است افراد به جای فرار از مسئولیت‌ها، با شجاعت و صداقت با مشکلات خود روبرو شوند و درس‌هایی برای آینده بیاموزند.

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

#معنا_شناسی_اصطلاح
#مرا_به_خیر_تو_امید_نیست_شر_مرسان_!

به این معناست که اگر نفعی نمی رسانی، لااقل مزاحمت و دردسر هم ایجاد نکن. این مثل در واقع بخشی از شعر یکی از حکایت های گلستان سعدی است که در باب چهارم آن آمده است و شنیدن آن خالی از لطف نیست.

آورده اند كه ...
یكی از شعرا پیش امیر دزدان رفت و او را ثنا گفت ، امیر دزدان دستور داد جامه آن بینوا را از تنش بركشیدند و از ده بیرون كردند . شاعر برهنه و بخت برگشته در سرما می رفت تا خود را به سرپناهی برساند ، که سگان آن آبادی به ناگهان به دنبال او افتادند ، خواست تا سنگی بردارد و سگ ها را با آن از خود دور کند اما زمین یخ بسته بود و سنگ از زمین کنده نمی شد در همان حال زار شاعر گفت : «این حرامزاده مردمان هستند كه سنگ را بسته و سگ را گشوده اند !»
امیر دزدان از دور این سخن بشیند و بخندید و گفت : «ای حكیم از من چیزی بخواه» ، گفت :  «جامهٔ خود را خواهم اگر از روی كرم انعام فرمایی .»

امیدوار بود آدمی به خیر كسان
مرا به خیر تو امید نیست شر مرسان

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

به‌مناسبت سیزدهم مهرماه، روز نیروی انتظامی

فرهنگستان ایران یا فرهنگستان اول اندکی پس‌از بنیان‌گذاری (۲۹ اردیبهشت ۱۳۱۴)، کار واژه‌گزینی برای واژه‌های بیگانه را آغاز کرد. در نخستین ماه‌های آغاز به کار فرهنگستان ایران، واژه‌های مربوط به نظمیه در دستور کار قرار گرفت و برابرهایی برای آن‌ها تصویب شد و از تصویب دربار نیز گذشت. درجه‌های کارکنان این سازمان نیز به گونه‌ای نام‌گذاری شد که با درجه‌های ارتش تفاوت داشته باشد. نمونه‌هایی از این واژه‌ها و برابرهای فارسی آن‌ها را بخوانیم:
👮🏻نظمیه / شهربانی
👮🏻ادارۀ تأمینات/ ادارۀ آگاهی
👮🏻ادارۀ پلیس/ ادارۀ سرکلانتری
👮🏻پلیس مخفی/ کارآگاه
👮🏻آژان/ پاسبان
👮🏻کمیسر/ کلانتر
👮🏻کمیساریا/ کلانتری
👮🏻تفتیش/ وارسی-بازرسی
👮🏻تفتیش کتبی/ بازجویی
👮🏻مفتش/ بازرس
👮🏻داکتیلوسکوپی/ انگشت‌نگاری
👮🏻کشیک/ نگهبان
👮🏻کشیک‌چی/ نگاهبانی
👮🏻پست (محل)/ پاسگاه
👮🏻موعد قراولی/ پاس
👮🏻تذکره/ گذرنامه
👮🏻سرتیپ/ سرپاس
👮🏻سرهنگ/ پاسیار‌ یک
👮🏻وکیل اول/ سرپاسبان یک
👮🏻وکیل دوم/ سرپاسبان دو
👮🏻وکیل سه/ سرپاسبان سه

@theapll
@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

#نکته‌_هایی_از_دستور_خطّ_فارسی
#کسره_اضافه

🔸 نشانۀ کسرۀ اضافه در خط آورده نمی‌شود، مگر برای رفع ابهام و پرهیز از بدخوانی:
حکومتِ نظامی/ حکومت‌نظامی

🔸 واژه‌هایی مانند: رهرو،پرتو،جلو،در حالت مضاف،گاهی با هم‌خوان(صامت)میانجی «ی» می‌آید، مانند:«پرتوی آفتاب»و گاهی بدون آن، مانند «پرتوِ آفتاب». آوردن یا نیاوردن هم‌خوان میانجی «ی» به تلفظ بستگی دارد.

🔸 واژه‌هایی که «ها»ی پایانی آن‌ها تلفظ نمی‌شود، در حالت اضافه، علامت «ۀ/ ‍ۀ» می‌گیرند. این علامت کوتاه‌شدۀ «ی» (یای کوتاه) است و نباید آن را با نشانۀ همزه اشتباه گرفت:
برنامۀ روزانه

🔸 واژه‌هایی که «ها»ی پایانی آن‌ها تلفظ می‌شود، در حالت اضافه، کسره می‌‏گیرند، امّا گذاشتن این کسره در نگارش الزامی نیست:
بازدهِ تولید

🔸 واژه‌هایی که واج پایانی آن‌ها همزه است، در حالت اضافه، کسره می‌‌گیرند، امّا گذاشتن این کسره در نگارش الزامی نیست:
تلألؤِ افکار

🔸 «ی» در وام‌واژه‌های عربی که واج پایانی آن‌ها الف مقصوره «یٰ» است (و «آ» تلفّظ می‌شود)، در هنگام اضافه شدن به کلمۀ پس‌از خود، به «الف» تبدیل می‌شود:
عیسای مسیح

@theapll
@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

#معنا_شناسی_واژه
#هزوارش_یا_ازوارش

✳️ هُزوارِش یا اُزوارش(هُز/اُز+وار+ش) در نوشته‌های پهلوی به واژه‌ها یا بخش‌هایی از یک واژه گفته می‌شود که بهزبان آرامی (بیشترشان همتای عربی دارند برای نمونه ŠM در آرامی همتای اِسم در عربی است) و به خط پهلوی نوشته می‌شد اما هنگام خواندن آن‌ها برابر پارسی میانه آن‌ها تلفظ می‌شد.این کلمه نخستین بار به صورت «زوارش» در کتاب الفهرست ابن ندیم به کار رفته‌است.

❇️ اولین کتابی که هزوارش‌های پهلوی را گردآوردی نمود، فرهنگ پهلویک بود. در این فرهنگ حدود ۵۰۰ هزوارش، که در نوشته‌های پارسی میانه زردشتیان با خط پهلوی بکار می‌رفته، و معنی آن‌ها به پازند آمده‌است. این فرهنگ احتمالاً یا در اواخر دورهٔ ساسانی یا در قرن سوم هجری تألیف شده‌است.

◀️ برای نمونه ملکا نوشته می‌شد و شاه خوانده می‌گشت. ابن مقفع می‌گوید که اگر کسی بخواهد گوشت بنویسد،lxm نوشته و gōsht می‌خواند و نان را bsrh نوشته و نان می‌خواندند. در تمام متن‌های پهلوی هزار و دویست هزوارش شناخته شده‌اند.

◀️ هزوارش یک عادتِ خطی است و نه، یک عادت زبانی، از این رو با وام‌واژه تفاوت دارد و این واژه‌ها، نباید به عنوان لغات آرامیِ دخیل در پهلوی دانسته شوند.

◀️ نظریات متفاوتی در ارتباط با ریشه و معنای «هزوارش» بیان شده‌است. ادوارد وِست در مقدمهٔ جلد پنجم از سلسه کتب مقدس مشرق زمین، هزوارش را از مصدر «زواریدن» به معنی کهنه شدن و پوسیدن می‌داند. جیمز دارمستِتر در کتاب مطالعات ایرانی این کلمه را از مشتق ریشه zur می‌داند و می‌گوید در اوستا zbar و در سانسکریت havr به معنی اعوجاج و پیچیدگی است و آن را به مفهوم تغییر و تبدیل تعبیر می‌نماید. هاینریش یونکر (Heinrich Junker) نیز در فرهنگ پهلویک این کلمه را به معنی تعبیر و تفسیر دانسته‌است. بارتولومه کلمهٔ اوزوارش را مرکب از uz+varəda اوستایی می‌داند که تحت الفظی، تعبیر و تفسیر معنا می‌شود. زاخائو و هاوگ این کلمه را مرکب از uz+var می‌دانند و معنی آن را آشکار کردن و بیان کردن دانسته‌اند. در لغت نامهٔ دهخدا، هزوارش از ریشه مصدر uzvârtan (اُزوارتَن) یا izvârtan (اِزوارتَن) به معنای بیان کردن، شرح دادن، تفسیر کردن دانسته شده‌است و اوزوارش یا هزوارش، اسم مصدر آن و به معنای شرح، تفسیر، توضیح و بیان است.

◀️ دلایل استفاده:

هنوز علت قطعی و معینی برای وجود هزوارش در زبان پهلوی یافت نشده‌است. یونکر معتقد است که در دربار پادشاهان اشکانی برای اینکه خود را از تودهٔ مردم متمایز کنند، زمانی رایج شده بود که در پارسی میانه، الفاظ سامی را بکار ببرند. شدر اما عقیده دارد که وجود کاتبان و دبیران آرامی نژاد از زمان داریوش بزرگ در دربار هخامنشی، سبب وارد شدن هزوارش به زبان فارسی میانه شده‌است.[۲] یکی دیگر از این حدس‌ها این است که از آنجا که سنت دبیری خاص آرامیان بوده‌است بسیاری این واژه‌ها در نوشتار وارد شده‌اند اما از آنجا که اربابان این دبیران آرامی نمی‌دانستند این واژه‌ها هنگام برخوانی از بهر ایشان به فارسی برگردانده می‌شدند. دیگر گمان، آن است که اهل ادب و قلم که به ممارست قلم و ادب ارتیاض یافته بودند، برای فضل‌فروشی و ساختن نوعی زبانِ زرگری میان خودشان واژه‌های آرامی را وارد زبان پهلوی می‌کرده‌اند و چه‌بسا دشواری‌های بی معنای خط پهلوی نیز علتی جز آن نداشته.

✅ بن مایه ها:ویکی پدیا

◀️ پس از فرهنگ پهلوی، در قرن دهم، جمال الدین حسین اینجو در فرهنگ جهانگیری و سپس محمدحسین خلف تبریزی در برهان قاطع این لغات را به خط عربی و با خوانش سنتی پارسیان هند، تحت عنوان «لغات زند و پازند» ضبط کردند. آنکیل دو پرون هم نسخه ای از فرهنگ پهلونیک را در سال ۱۷۷۱ معرفی کرد. پس از آن جاماسب جی آسانا(Jamasp-Asana) همراه مارتین هاوگ هم واژه‌هایی را معرفی نمودند. یونکر نیز در سال ۱۹۱۲ براساس ضبط‌های برهان قاطع این فرهنگ را با دقت بسیار بررسی و چاپ کرد. اریش ابلینگ به زبان آلمانی هم بر اساس تحقیقات آشورشناسی و با استفاده از لغات اکدی و سومری، این فرهنگ را به چاپ رساند. در نهایت کامل‌ترین تحقیق دربارهٔ هزوارش را محمدجواد مشکور در سال ۱۳۴۶ با عنوان «فرهنگ هزوارش‌های پهلوی» به چاپ رسانیده‌است.

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

درست بنویسیم

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

#معنا_شناسی_واژه
#ایزد_مهر

✳️ مهر، میتره یا میثره از مهمترین و بزرگترین ایزدان پیش‌زردشتی است. در متون هندی باستان میتره/میثره نام دارد و در آیین مهرپرستی رومی، میتراس. در میتراییسم ایزد خورشید، آتش و عدالت بوده و در باور مردمان ایران باستان، ایزد عهد و پیمان. هرچند در آیین زردشتی مهر آفریده‌ی اهورامزدا شمرده می‌شود ولی باز هم از ایزدان بسیار مهم است. در بیان اهمیت مهر در آیین زردشت همین بس که در اوستای متأخر، از زبان اورمزد دربارهٔ او چنین می‌خوانیم:

بدان هنگام که من مهر فراخ‌چراگاه را هستی بخشیدم، او را در شایستگی ستایش و برازندگی نیایش، برابر با خود -که اهوره‌مزدایم- بیافریدم. (مهریشت، کرده یکم).
کهنترین سندی که نام ایزد مهر در آن آمده است، لوحه‌ای است به خط هیتی که قدمت آن به ۱۴۰۰ پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد و موضوع آن پیمانی است بین هیتی‌ها و میتانی‌ها. در این پیمان که در بغازکوی آسیای صغیر به‌دست آمده، ایزد مهر که ایزد موکل بر پیمان است گواه گرفته شده است.

❇️ مهرپرستی/میتراییسم

آیینهای پرستش مهر/میتره سابقه ‌ای طولانی دارد و در گستره‌ای از هند تا روم رواج داشته است..هنگامی که در حدود قرن سوم میلادی، کنستانتین، امپراتور روم شرقی، مسیحیت را آیین رسمی امپراتوری اعلام کرد میتراییستها قلع ‌وقمع شدند اما بسیاری از نمادها و باورهای میترایی در مسیحیت نفوذ کرد.
در میتراییسم غربی، نوکیشان می‌بایست آزمونهای دشواری را از سر بگذرانند، از جمله: تحمل سرما و گرمای شدید و شنا کردن با دست بسته و زندانی شدن در تابوت.
هفت مرحله میتراییسم غربی: کلاغ، همسر/عروس، سرباز، شیر، پارسی، پیک خورشید، پیر/پدر/پاپ.
مهر در ایران بیشتر از طریق متنها شناخته می‌شود و در اروپا از روی تندیسها، سنگ‌نگاره‌ها، نقش‌برجسته‌ها و موزائیک‌ها. میتراییسم چون زنان در مراتب آن جایگاهی نداشتند و پیروان آن از برگزیدگان جامعه و اشراف بودند در برابر مسیحیت شکست خورد.
نشانه‌های دیگر اهمیت ایزد مهر این است که:
  ۱.در توصیف او اندازه‌های اساطیری به ‌کار رفته: داشتن هزار گوش و ده‌هزار چشم
۲.مانند ایزدان مهم دیگر برفراز البرزکوه کاخی باشکوه دارد
۳.گردونه چهاراسبه دارد

#مهر_و_خورشید

مهر پس از زاده شدن از سنگ تصمیم گرفت با خورشید زورآزمایی کند. او خورشید را بر زمین زد و سپس دستش را برای کمک به خورشید به سوی او دراز کرد تا خورشید را از زمین بلند کند. به این ترتیب خورشید نخستین کسی بود که با مهر بیعت کرد و آن دو دوستان صمیمی هم شدند و هنوز هر روز خورشید در آسمان پیشاپیش گردونهٔ مهر حرکت می‌کند. این همراهی باعث شد بعدها مهر در ادبیّات فارسی به معنی خورشید به کار رود.

#گاوکشی_مهر

طبق اساطیر، مهر گاو آسمانی را می‌کشد و از بدن گاو جهان مادی پدید می‌آید. قربانی کردن گاو از مراسم اصلی و مهم کیش مهر بود که مراسم گاوبازی در اسپانیا بازماندهٔ آن است.

#مهرروز

در گاهشماری ایرانی، شانزدهمین روز هر ماه نام مهر را بر خود دارد.
شانزدهم مهر مهرگان نام دارد که از نظر اهمّیّت قرینهٔ نوروز است.

❇️ منابع:
آیین پرراز میترایی، کومن، ترجمهٔ هاشم رضی
اوستا، ترجمهٔ جلیل دوستخواه
بندهشن، ترجمه مهرداد بهار
تاریخ اساطیری ایران، ژاله آموزگار

❇️ پژوهش: نگار پزشک
دهم مهرماه ۱۴۰۳ خورشیدی
به مناسبت مهرگان

◀️ پ.ن. در گاهشماری جلالی که ماه‌های ۳۱‌روزه نیز دارد، مهرگان به دهم مهر می‌افتد ولی در گاهشماری کهنتر ایرانی شانزدهم مهر است.

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

مخزن نکات نگارشی ؛ ویرایشی و دستوری pinned Deleted message

#معنا_شناسی_اصطلاح
#شهر_اشوب

✳️ نام سبکی در در ادب فارسی است و اصطلاحاً به اشعاری گفته می‌شود که شاعر در آن،
• شهر، اهل شهر یا درباریان را ستوده یا نکوهیده
• یا به توصیف پیشه‌وران یک شهر و تعریف حرفه و صنعت آنان پرداخته باشد.

❇️ «شهرآشوب» قالب شعری خاصی ندارد و اغلب به صورت رباعی، قطعه، قصیده، غزل و مثنوی سروده شده‌است؛ با این حال قالب رباعی بیشتر از دیگر انواع دیگر شعر، مورد استفاده قرار میگیرد .

❇️ مه ستی گنجوی، مسعود سعد، امیر خسرو دهلوی از سراینده های بنام سبک شهر آشوب هستند.

«تا به نقد جان، خباز من نان می‌دهد
عاشق بیچاره نان می‌گوید و جان می‌دهد»
خباز :نانوا

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

#نکته_های_دستوری
#دگردیسی_معمایی_پسوندِ_باره_در_شعر_مولوی

✳️ پسوندها با پیوستنِ به کلمه‌ها واژه‌‌هایی جدید می‌آفرینند. کافی است به کارکردِ گوناگونِ پسوندهایی هم‌چون «ک» و «ی» دقت کنیم. در یکی از یادداشت‌های پیشین به این نکته در پسوندِ «گری» پرداختیم.

❇️ خلاقیت‌های مولانا در تاریخِ شعرِ فارسی زبانزد است. این ویژگی که از جَوَلانِ اندیشه و فَوَرانِ عواطفِ او مایه‌می‌گیرد، در تمامیِ اجزاء و عناصرِ شعرِ او حضوردارد: از تصاویری اعجاب‌انگیز که برخی پژوهشگران آن را سوررئالیستی خوانده‌اند و به‌کارگیریِ اوزانِ متنوّع و کم‌کاربرد و گاه حتی قطعاتی در دو بحرِ عروضی گرفته تا قافیه‌پردازی‌های غریب. هم‌چنین است گریز از هنجارهای رایج در قافیه‌پردازی و نیز واژه‌سازی‌های فراوان و تصرّف در معیارهای صرف و نحوِ زبان. بی‌توجهی به این مؤلّفه‌ها، گاه شارحانِ شعرِ او را دچارِ لغزش‌هایی کرده‌است*. نمونه‌‌را در بیتِ زیر «نَسّابه» را «نسب‌شناس، کسی‌که نسبِ طوایف و قبائل را بداند» معنی کرده‌اند؛ حال‌آ‌ن‌که مولانا آن را در معنیِ «بااصل‌و‌نسب» به‌کاربرده:

ای در هَوَس‌ات غرقه، هم صوفی و هم خرقه
هم بندهٔ بیچاره، هم خواجهٔ نسّابه

و این معنی از تقابلِ میانِ «بندهٔ بیچاره» و «خواجهٔ نسّابه» روشن می‌شود. او خود جایی دیگر چنین سروده: «که هر که نسبتِ تو یافت گشت نسّابه».

◀️ تصرّف و ابداعاتِ مولانا در کاربردهای متعارفِ وندهای زبانِ فارسی نیز قابلِ‌ملاحظه است. گاه بی‌‌توجهی به این نکته نیز فهمِ ابیاتِ او را دشوار‌ساخته‌است. و باز نمونه‌را ذیلِ بیتِ زیر، در معنیِ «کَسَک» آورده‌اند: «مصغّرِ کس، آدمِ بی‌مقدار»:

هرکس کسکی دارد و هرکس یاری
آن یارِ وفادار کجا شد باری؟

که به قرینهٔ «یاری» روشن است «کسک» نه به‌معنای «آدمِ بی‌مقدار» که در معنایی نزدیک‌به عزیز یا «یار» در همان مصراع آمده‌است. مولوی بارها "یارک" را با همین ساخت و به همین معنی در شعرش به‌کاربرده. و این لغزش ازآن‌جا روی‌داده که مولانا «کافِ تصغیرِ مفیدِ معنای تحقیر» را این‌جاها در معنای «تحبیب» به‌کاربرده‌است.

◀️ اینک نمونه‌هایی از چنین تصرفی را در یکی از پسوندها مرور خواهیم‌کرد.
می‌دانیم که پسوندِ «باره» در زبانِ فارسی پس از واژه‌ها می‌آید و واژه‌هایی با بارِ معنای منفی می‌سازد. و نمونه‌ها فراوان است: شهوت‌باره، روسپی‌باره، شاعرباره، طلاق‌باره، زن‌باره، شراب‌باره و...

اما مولوی گاه در کاربردی «غیرُ ما وُضِعَ»، از نظائرِ این واژه‌ها بهره‌می‌گیرد. و البته او گاه‌ واژه‌های موجودِ دارای چنین ساختاری را در معنایی تازه به‌کارمی‌بَرَد و گاه نیز واژه‌هایی تازه می‌سازد. و باز نمونه‌ها فراوان است:

چون بجهی از غضبش، دامنِ حلمش بکشی
آتشِ سوزنده تو را لطف و کرم‌باره شود

ماییم قدیمِ عشق‌باره
باقی دگران همه نظاره

هم‌چو ذرّه مر مرا رقص‌باره کرده‌ای
پای‌کوبان پای کوب، جان دهم ای جانِ جان

باده ده آن یارِ قدح‌باره را
یارِ تُرُش‌رویِ شکرپاره را

◀️ یادآور می‌شوم مولوی گاه چنین رفتاری با پسوندِ «باره» کرده و کاربردهای متعارفِ این پسوند در شعرِ او نیز نمونه‌ها دارد. از جمله این دو بیت:

عُطاردوار دفترباره بودم
فرادستِ دبیران می‌نشستم

نیست شهرت‌طلب و خسروِ شاعرباره
که‌ش به بیت و غزل و شعرِ روان بفریبم

◀️ نکتهٔ آخر آن‌که شاید شاعر یا شاعرانِ دیگری نیز پیش یا پس از مولوی با پسوندِ «باره» این‌گونه رفتارکرده‌اند اما بسامد این کاربرد از ویژگی‌های شخصیِ سبکِ شعرِ مولانا است.

*برخی از این لغزش‌ها را نویسنده در مقاله‌ای نشان‌داده‌: نگاهی به «دیوانِ کبیر (کلیاتِ شمسِ تبریزی»، به‌کوششِ دکتر توفیق ه‍. سبحانی، انجمنِ آثار و مفاخرِ فرهنگی، ۲ ج، ۱۳۸۶)؛ چاپ‌شده در: فصلنامهٔ نقدِ کتابِ ادبیات، س اول، ش ۱، بهار ۱۳۹۴، صص۹۰_۷۱.

❇️ مطلب ارسالی از: کانال « از گذشته و اکنون »

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

#معنا_شناسی_واژه
#مشت(مَشت)

✳️علی حصوری گزارش می‌کند که در سفر پیش از انقلابش به شیراز، پیرمردی را دیده است که شراب می‌اندازد. او از آن پیرمرد می‌خواهد که مراحل درست کردن شراب را برایش توضیح دهد. پیرمرد در حین توضیحِ چگونگیِ عمل آوردنِ انگور و ساختن شراب می‌گوید زمانی تخمیر شراب تمام می‌شود و کاملاً می‌رسد که شراب «مَشت» شده باشد. علی حصوری در اینجا نتیجه می‌گیرد که در ابیاتی چون این بیت حافظ:

آنچه او ریخت به پیمانهٔ ما نوشیدیم
اگر از خمر بهشت است و گر بادهٔ مست

«بادهٔ مَست» همان «بادهٔ مَشت» است.
مشت در فرهنگ بزرگ سخن به معنای «ستبر و غلیظ» و در برهان قاطع به معنای «انبوه، بسیار، لبریز، ستبر، گنده و غلیظ» آمده است. علی‌اکبر دهخدا در یادداشت‌هایش بر لغتنامهٔ خود، «مسطار» یا «مشت افشار» را مأخوذ از کلمهٔ مست فارسی یا موستوم لاتینی می‌داند.

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi

بخش دوم صورتِ صوتی‌شدۀ نوشتار جناب یارشاطر در نقد سره‌گرایی...

@molavi_asar_o_afkar
@makhzanenokatenegarshi_virayashi