Wild Strawberries (1957)
( توتفرنگیهای وحشی )
● سفر درونی به اعماق وجود
شاهکار سینمایی اینگمار برگمان، "توتفرنگیهای وحشی"،
داستانی عمیق و تأثیرگذار را در قالب سفری به درون پیچوخمهای روان انسان روایت میکند. سفری که در آن، سوالات اگزیستانسیالیستی با قدرت تمام مطرح میشوند و جستجوی معنا همچون نغمهای ابدی در آن طنینانداز میشود. برگمان از طریق شخصیت اصلی فیلم، پروفسور ایزاک بورگ، به ماهیت وجود انسان میپردازد و با اتکا به فلسفهی اگزیستانسیالیسم، ارتباط پیچیده بین خود، مرگ و گذر بیرحمانهی زمان را به تصویر میکشد.
● اصالت: سنگ بنای هستی
در قلب شاهکار برگمان، مفهوم عمیق "اصالت" قرار دارد که رکن اصلی تفکر اگزیستانسیالیستی را تشکیل میدهد. سفر دروننگرانهی پروفسور بورگ، انعکاسی از جستجوی اگزیستانسیالیستی برای خودشناسی است و با ایدههای ژانپل سارتر دربارهی "اصالت" و مفهوم "بودن به سوی مرگ" از مارتین هایدگر همخوانی دارد. بورگ در گذر از مناظر خاطرات و پشیمانیها، با حقیقت اگزیستانسیالیستی روبرو میشود که بر اساس آن، تنها با رویارویی صادقانه با جوهرهی وجود خود و رهایی از قید و بند انتظارات جامعه و توهمات شخصی میتوان به رضایت واقعی دست یافت.
● پوچی و نقابهای فریبنده
بورگ در طول فیلم با پوچی زندگی خود روبرو میشود و درمییابد که موفقیت حرفهایاش به بهای از دست دادن ارتباطات انسانی اصیل به دست آمده است. برخوردهای او با اعضای خانوادهی از هم گسیخته، معشوقهای سابق و غریبهها، او را مجبور میکند با نقابهایی که به چهره زده و چهرهی بااحترامی که برای خود ساخته روبرو شود. بورگ در جدالی درونی با "خود" واقعیاش، حقیقت اگزیستانسیالیستی را لمس میکند که تنها از طریق ابراز وجود اصیل و روابط انسانی عمیق میتوان به کمال و رضایت رسید.
● نمادها: زبانی گویا برای مفاهیم عمیق
برگمان برای برجسته کردن مضامین اگزیستانسیالیستی "توتفرنگیهای وحشی" به طرز ماهرانهای از نمادها استفاده میکند. مضمون تکرارشوندهی خوابها و خاطرات، استعارهای از آشفتگی درونی و اضطراب اگزیستانسیالیستی بورگ است. برگمان از طریق توالی خوابهای او، به کاوش در تمایلات ناخودآگاه، ترسها و پشیمانیهای بورگ میپردازد و ماهیت تکهتکهی آگاهی انسان و دستنیافتنی بودن حقیقت را آشکار میکند. تصاویری وهمانگیز فیلم، از جمله تصویر مکرر ساعت بدون عقربه، بر گذر بیامان زمان به سوی مرگ تأکید میکند و بر دوراهی اگزیستانسیالیستی بورگ در مواجهه با مرگ اجتنابناپذیرش صحه میگذارد.
● بیگانگی: گمشده در انزوای وجود
علاوه بر این، برگمان با ظرافت به کاوش در مضمون اگزیستانسیالیستی "بیگانگی" میپردازد و از دیدگاههای فیلسوفان اگزیستانسیالیستی مانند ژانپل سارتر و
آلبر کامو بهره میگیرد. برخوردهای بورگ با اعضای خانوادهی ازهمگسیخته و غریبههای سرخورده، وضعیت اگزیستانسیالیستی "دیگری" را منعکس میکند و بر انزوای ذاتی فرد در گسترهی عظیم وجود تأکید دارد. برگمان در گفتگوی احساسی بین بورگ و زوج جوان مضطرب، مخاطبان را با حقیقت اگزیستانسیالیستی ارتباط انسانی و جستجوی بیهودهی تعالی در دنیایی بدون معنای ذاتی روبرو میکند.
● فراتر از روایت: سفری به اعماق وجود
"توتفرنگیهای وحشی" فراتر از محدودیتهای سینمای روایی سنتی عمل میکند و سفری فرازمینی به درون پرتگاه اگزیستانسیالیسم را به مخاطبان ارائه میدهد. این اثر، جستجوی بیوقفه برای معنا، اضطراب در برابر مرگ، و میل به رهایی از قید و بندهای جامعه و خود را به تصویر میکشد. برگمان از طریق منشور فلسفهی اگزیستانسیالیسم، از تماشاگران دعوت میکند تا دربارهی سوالات بیزمان ذهن بشر تأمل کنند، ما را به آغوش گرفتن پیچیدگیهای وجود خود و پیمودن راه پرپیچوخم زندگی با شجاعت، اصالت و عزم راسخ فرا میخواند.
_امیر صفری_