🔷اسلام فرهنگی، اسلام سکولار، اسلام سیاسی
✍ دکتر علی‌رضا آزاد
🔻 امروز فتح‌الله گولن، یکی از مشهورترین شخصیت‌های دینی معاصر، درگذشت. نام او یادآور معلم فکری‌اش، بدیع‌الزمان نورسی است.
🔻 نورسی، مسلمانِ نواندیشِ کُردِ اهل ترکیه، حدود ۱۰۰ سال قبل، با مقدم شمردن اصلاح فردی بر اصلاح ساختاری، اسلام فرهنگی را در برابر اسلام سیاسی و اسلام سکولار مطرح کرد و متناسب با شرایط ترکیه‌ی بعد از آتاتورک، راهی متفاوت با سایر جریان‌ها و جنبش‌های اسلامیِ تجددخواهانه یا اصلاح‌طلبانه‌‌ای که طی آن سال‌ها در کشورهای اسلامی ظهور کردند، در پیش گرفت.
🔻 او با هدف ارائه تفسیری از اسلام که با نیازهای امروز انسان سازگار باشد، شعار "نه در گذشته می‌مانیم و نه از اصول خود دست می‌کشیم" را سر داد. چیزی نگذشت که اندیشه‌های بدیع‌الزمان نورسی توسط شاگردانش از تاتارستان تا کشورهای عربی و شبه قاره هند گسترش یافت.
🔻 حدود ۴۰ سال قبل، فتح‌الله گولن متأثر از اندیشه نورسی، جمله مشهور "اعوذ بالله من الشیطان و السیاسه" را گفت و نظام سیاسی سکولار را پذیرفت اما اسلام سکولار را مردود دانست؛ عرفانِ اسلامی و اسلامِ اجتماعی را تلفیق کرد و با ناسیونالیسم ترکی ادغام نمود و از نوعثمانی‌گرایی گفت و نام آن را "اسلامِ آناتولیایی" گذاشت.
🔻 گولن بیش از هر چیز بر آموزش تمرکز داشت. بیش از ۲ میلیون نفر را در ۱۰۰۰ مدرسه تربیت کرد و صدها مجله و شبکه تلویزیونی و ماهواره‌ای و مؤسسه خیریه در بیش از ۱۴۰ کشور تأسیس نمود. هدف‌اش این بود که با ابزار آموزش، فرهنگ‌سازی کند و بین دین‌داری و اقتضائات امروزی، پل بزند و "مسلمانِ مدرن بودن" را تجربه‌ای خوشایند نماید.
🔻 چندی نگذشت که دست‌پروردگانِ اندیشه نورسی و گولن علی‌رغم فشار بی‌امان لائیک‌ها و کمالیست‌های حاکم، توانستند با ایجاد جنبش خدمت و تأسیس حزب رفاه و حزب فضیلت و حزب سعادت و حزب عدالت و توسعه که یکی پس از دیگری منحل می‌شدند، به مرور هدایت افکار عمومی و ارکان سیاسی ترکیه را به دست گیرند. گولن و حامیان‌اش هر چند با پشتوانه مردمی، نظام لائیک را تا حد زیادی وادار به عقب‌نشینی کردند اما اسلام را به‌عنوان یک ایدئولوژی سیاسی مطرح نکردند بلکه آن را صرفاً به‌عنوان یک سنت الهام‌بخش الهی معرفی نمودند.
🔻 از برخی حواشی مانند ماجرای کودتا و اختلاف او با اردوغان و نظر نابجای منسوب به او درباره ایران و شیعیان که بگذریم، آنچه قابل بررسی و نقد است، خوانشی‌ست که گولن از اسلام ارائه داد. این خوانش، آبشخوری عرفانی دارد؛ ماهیت‌اش فرهنگی و ابزارش آموزشی‌ست؛ رویکرد تمدنی دارد؛ با ملی‌گرایی ترکیب می‌شود؛ تمایل به حکومت‌ورزی ندارد؛ غیرستیزجویانه است؛ بر اصلاح فردی تمرکز دارد؛ به‌طور گسترده در جامعه حضور می‌یابد؛ غیرایدئولوژیک است؛ و مهمتر آنکه انسان امروز را مخاطب اصلی دین می‌داند.
🔻 نورسی و گولن خوانشی از دین را در قالب اسلام فرهنگی، در برابر خوانش‌های سکولار و سیاسی عرضه داشتند و پیروان‌شان آن ایده‌ها را در عمل، پیاده کردند؛ فرصتی که برای کمتر اندیشمندی فراهم می‌شود. اکنون میراث آنها جلوی چشمانِ نقّادِ مصلحان و نواندیشان دینی است تا به آیندگان بگویند که آیا همین راه را ادامه دهند یا مسیر بهتری را برای "مسلمانانه زیستن در دنیای مدرن" برگزینند.
@Dr_AlirezaAzad
✍ دکتر علی‌رضا آزاد
🔻 امروز فتح‌الله گولن، یکی از مشهورترین شخصیت‌های دینی معاصر، درگذشت. نام او یادآور معلم فکری‌اش، بدیع‌الزمان نورسی است.
🔻 نورسی، مسلمانِ نواندیشِ کُردِ اهل ترکیه، حدود ۱۰۰ سال قبل، با مقدم شمردن اصلاح فردی بر اصلاح ساختاری، اسلام فرهنگی را در برابر اسلام سیاسی و اسلام سکولار مطرح کرد و متناسب با شرایط ترکیه‌ی بعد از آتاتورک، راهی متفاوت با سایر جریان‌ها و جنبش‌های اسلامیِ تجددخواهانه یا اصلاح‌طلبانه‌‌ای که طی آن سال‌ها در کشورهای اسلامی ظهور کردند، در پیش گرفت.
🔻 او با هدف ارائه تفسیری از اسلام که با نیازهای امروز انسان سازگار باشد، شعار "نه در گذشته می‌مانیم و نه از اصول خود دست می‌کشیم" را سر داد. چیزی نگذشت که اندیشه‌های بدیع‌الزمان نورسی توسط شاگردانش از تاتارستان تا کشورهای عربی و شبه قاره هند گسترش یافت.
🔻 حدود ۴۰ سال قبل، فتح‌الله گولن متأثر از اندیشه نورسی، جمله مشهور "اعوذ بالله من الشیطان و السیاسه" را گفت و نظام سیاسی سکولار را پذیرفت اما اسلام سکولار را مردود دانست؛ عرفانِ اسلامی و اسلامِ اجتماعی را تلفیق کرد و با ناسیونالیسم ترکی ادغام نمود و از نوعثمانی‌گرایی گفت و نام آن را "اسلامِ آناتولیایی" گذاشت.
🔻 گولن بیش از هر چیز بر آموزش تمرکز داشت. بیش از ۲ میلیون نفر را در ۱۰۰۰ مدرسه تربیت کرد و صدها مجله و شبکه تلویزیونی و ماهواره‌ای و مؤسسه خیریه در بیش از ۱۴۰ کشور تأسیس نمود. هدف‌اش این بود که با ابزار آموزش، فرهنگ‌سازی کند و بین دین‌داری و اقتضائات امروزی، پل بزند و "مسلمانِ مدرن بودن" را تجربه‌ای خوشایند نماید.
🔻 چندی نگذشت که دست‌پروردگانِ اندیشه نورسی و گولن علی‌رغم فشار بی‌امان لائیک‌ها و کمالیست‌های حاکم، توانستند با ایجاد جنبش خدمت و تأسیس حزب رفاه و حزب فضیلت و حزب سعادت و حزب عدالت و توسعه که یکی پس از دیگری منحل می‌شدند، به مرور هدایت افکار عمومی و ارکان سیاسی ترکیه را به دست گیرند. گولن و حامیان‌اش هر چند با پشتوانه مردمی، نظام لائیک را تا حد زیادی وادار به عقب‌نشینی کردند اما اسلام را به‌عنوان یک ایدئولوژی سیاسی مطرح نکردند بلکه آن را صرفاً به‌عنوان یک سنت الهام‌بخش الهی معرفی نمودند.
🔻 از برخی حواشی مانند ماجرای کودتا و اختلاف او با اردوغان و نظر نابجای منسوب به او درباره ایران و شیعیان که بگذریم، آنچه قابل بررسی و نقد است، خوانشی‌ست که گولن از اسلام ارائه داد. این خوانش، آبشخوری عرفانی دارد؛ ماهیت‌اش فرهنگی و ابزارش آموزشی‌ست؛ رویکرد تمدنی دارد؛ با ملی‌گرایی ترکیب می‌شود؛ تمایل به حکومت‌ورزی ندارد؛ غیرستیزجویانه است؛ بر اصلاح فردی تمرکز دارد؛ به‌طور گسترده در جامعه حضور می‌یابد؛ غیرایدئولوژیک است؛ و مهمتر آنکه انسان امروز را مخاطب اصلی دین می‌داند.
🔻 نورسی و گولن خوانشی از دین را در قالب اسلام فرهنگی، در برابر خوانش‌های سکولار و سیاسی عرضه داشتند و پیروان‌شان آن ایده‌ها را در عمل، پیاده کردند؛ فرصتی که برای کمتر اندیشمندی فراهم می‌شود. اکنون میراث آنها جلوی چشمانِ نقّادِ مصلحان و نواندیشان دینی است تا به آیندگان بگویند که آیا همین راه را ادامه دهند یا مسیر بهتری را برای "مسلمانانه زیستن در دنیای مدرن" برگزینند.
@Dr_AlirezaAzad
